Teningur - 01.05.1990, Blaðsíða 36

34 / BRETASOGUR
heldur ekkert sérlega mikið fylgi hjá
bókmenntafrömuðum enskum. Mín
tilgáta til skýringar á þessu er sú, að
eftir Finnegans Wake hjá James Joyce
hafi módernismi verið kominn í öng-
stræti, ekki átt neina útgönguleið. Og
uppákomur eins og að gefa sögu-
þræðinum á kjaftinn, brjóta niður
persónusköpun og atburðarás, eins
og var vinsælt fyrir tveimur áratug-
um, hafa ekki haft nein marktæk
áhrif á enskar bókmenntir í samtím-
anum. Þær hafa haft áhrif, en hafa
aldrei orðið neinn áhrifavaldur, að
því er mér virðist. En hvað sem um
þetta má segja, þá eru enskar nútíma-
bókmenntir sérlega blómlegar. Þær
eru skemmtilegar, uppáfinningasam-
ar og margar þær bækur, sem nú
koma út, eru mjög vel skrifaðar.
Fyrir utan þá höfunda, sem ég nefndi
hér að ofan nægir að nefna Iris
Murdoch, Anthony Burgess, Kings-
ley Amis, William Golding og jafnvel
Harold Pinter. Lesendur þessa tíma-
rits kynnast svo rjómanum af yngri
höfundum enskum í þessu hefti.
Julian Barnes fæddist í Leicester
árið 1946. Áður en hann gaf út Sögu
heimsins í 10 1/2 kafla 1989 hafði
hann gefið út fjórar skáldsögur. Hann
hafði starfað við blaðamennsku eftir
að hann lauk háskólanámi og síðast
ritaði hann sjónvarpsgagnrýni í
sunnudagsblaðið The Observer.
Fyrsta skáidsaga hans, Metroland,
kom út 1981 og hlaut mjög góðar við-
tökur. Þá kom Before She Met Me
(Áður en við hittumst), síðan
Flaubert’s Parrot (Páfagaukur Flau-
berts) og Staring at The Sun (Horft í
sólina). Mér hefur ekki enn tekizt að
verða mér úti um fyrstu söguna, en
hinar hef ég komið höndum yfir. Það
er ekki aðeins að skáldsögur Julians
Barnes hafi fengið góðar viðtökur
gagnrýnenda heldur hafa lesendur
sótzt eftir þeim, þær hafa selzt vel. Ég
get ekki betur séð en að þær eigi það
skilið. í sögunum er að finna á
köflum alveg aðdáunarvert hugvit,
frásagnargáfu og stíl, sem hlýtur að
heilla lesendur með óspjölluð augu.
í sögunni Before She Met Me segir
frá sagnfræðingi sem giftist í annað
sinn konu, sem hafði lifað venjulegu
nútímalífi, leikið í fáeinum kvik-
myndum, sofið hjá mörgum mönnum
og orðið síðan ástfangin af honum,
hann skilið við konuna og þau gifzt.
Sagan segir síðan af afbrýði, sem
vaknar hjá honum í garð þeirra
manna, sem konan hans hafði haldið
við, áður en þau hittust. Afbrýðin
stafar ekki af því, að hún sé laus á
kostunum, eftir að þau hittast heldur
áður. Hann hefur síðan rannsóknir
sínar á ástarævintýrum konu sinnar og
sagan segir nokkuð af þeirri sálar-
angist, sem þessu fylgir, erfiðleikum í
hjónabandinu og lokaúrræðinu. Öll
sagan er sögð af umtalsverðu listfengi.
Staring sat The Sun segir ævisögu
konu, sem lifir frá því rétt fyrir seinni
heimsstyrjöld og fram á næstu öld,
uppvextinum, hjónabandinu, skiln-
aðinum, drengnum sem hún eignað-
ist, ellinni og því að deyja. Lykilatrið-
ið í sögunni er hugrekki og þá bæði
hversdagslegt hugrekki og í mann-
raunum. Flaubert’s Parrot er mjög
hugvitssamleg saga, ef svo má að orði
komast, um franska rithöfundinn
Gustave Flaubert. Þar spinnur
Barnes vef úr staðreyndum og ímynd-
unum af mikilli list og færir okkur nær
Flaubert.
Saga heimsins í 10 lh kafla er gerð
eftir sömu aðferð og Páfagaukur
Flauberts. Bókin er samsett úr 10
köflum, sem alls ekki er ljóst, hvernig
tengjast. Svo er einn 25 síðna hluti,
sem nefnist Innan sviga; það er hálfi
kaflinn í titlinum. í Páfagauk Flau-
berts voru allir kaflarnir um Flaubert,
hann var þungamiðja verksins. í Sögu
heimsins er engin slík augljós þunga-
miðja. Það gerir bókina erfiðari til
skilnings og það er enginn augljós
lykill að henni, en kaflarnir tengjast
saman með margvíslegum hætti. En
stílsnillin og andríkið er samt við sig.
Rétt til að taka dæmi má nefna þessar
setningar, sem eru innan sviga í
kaflanum Innan sviga: „Og endur-
tekur sagan sig, fyrst sem harmleikur.
síðan sem skopleikur? Nei það er of
stórfenglegt, einum of skipulagt.
Sagan bara ropar og við finnum aftur
bragðið af hráa lauknum úr samlok-
unni, sem hún át fyrir mörgum öldum
síðan.“ (bls. 241) í þessum hluta eru
fjöldamargar setningar með svipuðu
sniði, þar sem vikið er að mikilvægum
hlutum eins og samtengingum „og“
og „eða“ í einu kvæði Audens.
Bókin byrjar á kafla um örkina
hans Nóa. Það kemur smám saman í
ljós, að sögumaður í kaflanum er
trjámaðkur, sem er laumufarþegi á
örkinni. Sagan af örlögum arkarinnar
er nokkuð öðruvísi en sú, sem sjá má
í Biblíunni. Öll dýrin voru ekki á
einni örk heldur var þetta heill floti
og Nói og ættmenn hans héldu uppi
hörðu skipulagi og kúguðu dýrin, ef
því var að skipta. Og Nói var svo
drykkfelldur, að horfði til vandræða.
Maðkurinn segir frá því að dýrateg-
undirnar hafi verið mun fleiri og fjöl-
breyttari áður en flóðið kom, til
dæmis hafi einhyrningar verið til, og
Nói hafi glatað þeim á ferðinni. Næsti
hluti segir frá sjónvarpsmanni, sem
heldur fyrirlestra um fornleifafræði
Miðjarðarhafsins á skemmtiferða-
skipi, sem siglir um það haf. Skipið er
tekið herskildi af hryðju-
verkamönnum og rakin er sagan af
samskiptum ferðalanganna og hryðju-
verkamannanna. Síðan segir af trúar-
styrjöldum, sem fólust aðallega í
réttarhöldum kirkjunnar yfir þeim
miklu skálkum, trjámöðkunum.
Það er ekki ástæða til að rekja efni
kaflanna frekar, en þó má nefna að
fyrir utan upphafskaflann, fjalla tveir
þeirra beinlínis um fjallið Ararat, þar
sem örkin lenti, eftir að flóðinu linnti.
Hálfi kaflinn, sem er innan sviga,
segir af ástinni, eðli hennar og hlut-
verki, og síðasti kaflinn er um Para-
dís og hve hún er nú á tímum orðin
lýðræðisleg. Nú fá allir Paradís eins
og þeir kjósa sér hana og engri for-
sjárhyggju Almættisins fyrir að fara í
þeim efnum. En vandinn við slíka
Paradís er sá, að hún er svo leiðinleg,
þegar til lengdar lætur. Sögumaður til