Birtingur - 01.07.1955, Blaðsíða 37

Tónskáldið Carl Nielsen skrifar um
Mozart
— Og svo varð hann ekki nema 35 ára!
Svo ungur dó hann; öfundaður og ofsóttur
af starfsbræðrum sínum sem þoldu honum
það ekki að hann átti snilligáfu; misskilinn
og vanmetinn af publikum sem vissi ekki hvað
hann var að fara og þótti hann vera of lærð-
ur. En allt gerðist þetta í svo skjótri svipan
— likur loftsteini geystist hann yfir himin
tónlistarinnar og er horfinn á ný inn í eilífð-
ina. Varla gafst neitt tóm til að átta sig. Sá
urmull snilldarverka er ráku hvert annað
nægði sannarlega til að rugla publikum í
ríminu og það getur bætt ögn um fyrir sam-.
tíðinni. En á þeim tónlistarmönnum, tón-
skáldum og starfsbræðrum sem reru að því
öllum árum að hindra hann, hnekkja
og tortíma honum og tókst að lokum að
ganga af honum dauðum, á þeim mun hvíla
smánarblettur meðan list tónanna lifir og
er í heiðri höfð; því þeir vissu hvað þeir
gerðu, og hafa ekki einu sinni það sér til
málsbóta að þeir hafi ekki skilið hann, né
heldur að hann hafi verið óþolandi í fram-
komu eða drembilátur. Af bréfum hans og þeim
f jölmörgu sögusögnum sem af honum fara er
vitað að Mozart var einstaklega elskulegur
og heillandi maður. Hann var opinn og
frjálslegur í öllu viðmóti, hann ætlaði ávallt
öðrum gott og hafði jafnvel á takteinum af-
sakandi orð um opinbera féndur sína og öf-
undarmenn. Hvern kynjar þá að líf hans varð
á margan 'hátt óreglusamt og léttúðugt. Á
því eiga andstæðingarnir líka nokkra sök.
Enginn getur álasað honum fyrir að vera
ekki e(ngill heldur manneskja með mann-
legar hneigðir, vonir, þrár, ástríður, kosti og
galla og hvað það nú heitir sem steypir mönn-
unum svo djúpt og hefur þá svo hátt. Þegar
alls er gáð rís persóna Mozarts flestum ofar
og er meira heillandi en annarra ekki einungis
í sögu tónlistarinnar heldur listasögunni allri.
Hann hlaut að deyja ungur svo mynd hans
og list yrðu fullkomnuð. Tónlist og æska eiga
vel saman, og sú listgreinin sem lifir ríkustu
lífi allra þolir hvorki hrukkur né hærur, því
skulum við ekki harma það að hann dó ungur
heldur hitt að undir lok ævi sinnar var hann
sniðgenginn og vanmetinn einmitt á því skeiði
er hann gaf okkur sín fegurstu verk. —
Við eigum honum mikla skuld að gjalda
tónlistarmennimir; en marga okkar órar ekki
fyrir því, vegna þess að gildi listar hans hef-
ur ekki borizt okkur eftir krókaleiðum og
hann er ekki einn þeirra listamanna sem
geysast fram með brauki og bramli. Almenn-
ingur á líka ógoldna skuld við Mozart, því
enda þótt almúginn skildi að sönnu ekki hið
göfuga mál hans og tilburði nam hann þó
þytinn af miklum anda sem sveimar langt
fyrir ofan hið almenna og það er hreint
ekki svo lítið. Og miklu er okkur ljúfara að
færa Mozart þakkir fyrir það að hann knýr
aldrei á með grófum, ódýrum háttum né með
viljans ofstopa eða byltingarákefð. Hann var
ekki að heimta neitt nýtt, það kom sjálf-
krafa. Hann heimtaði ekki annað en hinir,
en hann var þess megnugur að gefa meira.
Hann svipti ekki brott því sem fyrir var cn
jók við það þeim fjölbreyttu gersemum sem
hann fann ýmist í draumi eða leik. Hann reif
ekki húsin ofan af okkur til að byggja handa
okkur hallir í staðinn sem við heilluðumst af
en gætum ekki hafzt við í vegna kulda. Hann
gaf okkur sjálfan sig, vináttu sína, anda sinn,
ofumæmar tilfinningar sínar, innilegt bros,
djúpa alvöru og frjálsa glaða lund með ódauð-
legum melódium sínum og hinni fögru auð-
ugu list. T. V. þýddi.
35