Birtingur - 01.01.1961, Blaðsíða 68

Semi, sköpun og gagnrýni, frumleiki og
skólun, leitin að himneskri sælu annars
vegar og starf í þá átt að skapa hina
jarðnesku paradís hins vegar — hefur
saga Spánverja sýnt glöggt hver úrslitin
hljóta að verða.
Spánskur andi á þessari öld er enn mót-
aður af þessum átökum. Alltaf var stefnt
að því að sameina þessa krafta, harm-
leikur spánskrar menningar stafar af því
að þeir hafa ekki getað sameinast og
starfað saman. Mér flýgur í hug nauta-
atið, þó að ég hefði ásett mér að fara
ekki út í þá sálma, en maðurinn og naut-
ið ... er það ekki einmitt sama sagan ?
Ef svo er hafa þeir Picasso og Heming-
way skynjað það rétt sem Beaumarchais,
Bourgoing, Victor Hugo, Merimée, Gau-
tier, Washington Irving og margir aðr-
ir, sem hafa skrifað um Spán, skildu
aldrei til hlítar.
Þetta er sviðið, úr þessum þráðum var
ofinn hinn margslungni vefur Ijóðagerð-
arinnar á 20. öld, en ekkert tímabil síðan
á gullöld okkar hefur verið auðugra, þegar
á gæði, kraft og fjölda skáldanna er
litið, og það er engin ofrausn að tala
um gullöldina nýju.
Modernisminn (E1 Modernismo)
(1895—1925)
Samtímis þessum tveimur meginstraum-
um, sem reyna að ná saman í einn spánsk-
an farveg, eru tveir aðrir straumar: ann-
ar sem er undirstraumur á upptök sín
í þjóðsögum, -kvæðum og -dönsum (en
við munum víkja að honum í sambandi
við Lorca), og loks hin erlendu áhrif, sem
leika um yfirborðið.
Spánn opnaði sínar andlegu dyr upp á
gátt, hreinsaði sig af leifum hinnar úr-
kynjuðu rómantíkur og hleypti nýju lofti
inn. Og eins og vindurinn blés frá Italíu
eftir 1500 þegar Boscán og Garcilaso ortu
fyrstu kvæði gullaldarinnar fyrri, eins
streymdu nú áhrifin að utan, að þessu
sinni frá Frakklandi, og fyrir milligöngu
Rubén Darío, skáldsins frá Nicaragua,
sem fékk nafnbótina faðir modernismans
og var fyrsta stórskáld nútímans á
spánskri tungu.
Modernisminn var engin sérstök stefna í
ljóðagerð, heldur var hann eins konar
andrúmsloft, lífsskoðun eða viðhorf, og
því féll hann vel í þennan jarðveg sem
fyrir hendi var á Spáni, í jarðveg „ósig-
ursins“. Hann færði Ijóðagerðinni nýja
hrynjandi, ný form, nýjan anda, nýja
bragarhætti; hann teygði ljóðlínurnar,
fyllti þær krafti og hljómi, braut fjötra
rímsins, og var hið nýja blóð í æðunum,
hið nýja vín. En hann var ekki frum-
legur, og hann byggði ekkert nýtt; aðal-
kostir hans voru að vega á móti bölsýni,
sem fylgdi ósigrinum, að lyfta huganum
og glæða hugsunina, um leið og hann
hreinsaði til, og hann veitti einnig ein-
staklingum ný og betri skilyrði til að
njóta sín. Reyndar voru aðeins til modern-
istar, enginn modernismi, engar reglur,
engin samræmd stefna, heldur bylting á
öllum sviðum, í listum og stjórnmálum,
trúmálum og vísindum.
Hinn nýi andi birtist í spönsku ljóða-
gerðinni í búningi symbólismans og par-
nassstefnunnar frönsku. Og hann fædd-
66 Birtingur