Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1980, Page 69

Tilvísunarfornöfn?
67
framan. Við getum notað skammstafanirnar Nlhö og Nltj eins og áður.
Við getum svo leyft okkur að kalla óbeygjanleg smáorð sem tengja
tilvísunarsetningar einfaldlega tilvísunartengingar og skammstafað það
tt., en nefnt tilvísunarfornöfnin tfn. Fornöfn sem standa fyrir Nltj á
sínum stað má svo skammstafa fn. og nota 0 til að tákna tilvik þar
sem Nltj er felldur brott eða færður fremst (þ. e. til að tákna eyðu í
stað Nltj). Homklofar (merktir s) afmarka svo tilvísunarsetningarnar
eins og áður, og þá höfum við a. m. k. eftirtaldar gerðir, ef við miðum
eingöngu við eftirsettar tilvísunarsetningar er fylgja höfuðorði:
(31)1 ... Nlhö [s ... 0 ...]
2 ... Nlhö [s tt. ... 0 ...]
3 ... Nlhö [s tt. ... fn. ...]
4 ...Nlhö [s tfn. ... 0 .. .]18
Viðfangsefni okkar hér á eftir verður nú einkum að athuga af hvaða
gerð íslenskar tilvísunarsetningar eru og verður þá alloft vísað í þetta
yfirlit.
2.2 Helstu tilvísunarorð í íslensku
2.2.0
Hér á eftir verður gefið stutt yfirlit yfir þau orð sem helst hafa verið
notuð sem tilvísunarorð í íslensku í aldanna rás. Stöku sinnum verður
vitnað til nágrannamálanna til samanburðar. Mest af þessum fróðleik
er tínt saman úr handbókum, en dálítið yfirlit um þetta efni ætti að
auðvelda lesandanum að skilja það sem rætt verður í 3. kafla.
2.2.1
í fomum heimildum ber mest á tilvísunarorðinu er eða es (Nygaard
1966:256; Heusler 1962:158). Það er svo algengt að ástæðulaust er að
nefna sérstök dæmi um það, enda kemur er enn fyrir í ritmáli. Sjald-
18 Hér er ekki gerður greinarmunur á því hvort Nlti er felldur brott eins og
gera mætti ráð fyrir í (31)1 og 2, eða hvort samsvörun hans er flutt fremst í setn-
inguna, eins og yfirleitt er gert ráð fyrir þar sem um tilvísunarfornöfn er að ræða
eins og í (31)4. Hvort tveggja er hér táknað með 0. — Annars eru auðvitað margir
fleiri möguleikar hugsanlegir en taldir eru í (31), en þar eru þó sýndar helstu
gerðir sem virðast koma fyrir. A meðal annarra möguleika mætti nefna að bæði
tfn. og tt. komi fyrir í einu eða að tilvísunarsetning hefjist á tfn. og auk þess komi
fram fn. þar sem Nl(i hefði átt að standa. Við komum nánar að þessu síðar.