Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Side 47

45
U-hljóðvarp og önnur a~ö víxl í nútímaíslensku
tengslum orSanna jaki og jökull. Þar af leiSir þó ekki endilega aS hægt
sé aS leiSa bæSi af sömu rót meS virkum, samtímalegum hljóSkerfis-
reglum. .. the phonological alternations in the derivational morpho-
logy do not necessarily fall within the domain of the phonology. The
alternations in derivationally related words may be the result of mor-
phological rules or may be accounted for by positing different lexical
entries“, segja Cathey & Demers (1979:26). ESlilegast er aS telja aS
tengsl jaki og jökull í hugum manna séu einkum merkingarleg, en virk-
ar hljóSkerfisreglur komi þar ekki viS sögu (sbr. Kristján Ámason
1980a:3; sjá einnig hugmyndir Vennemanns (1972:224-31) og Hoopers
(1976:17) um via-reglur).
Raunar eru dæmi Andersons um aS w-hljóSvarp þurfi aS verka á
undan brottfalli undrafá: jökull (sbr. jaki), böggull (sbr. baggi), þögull
(sbr. þagga), jötunn (sbr. eta), djöfull. Mismunandi regluröS kemur
aldrei fyrir innan sama beygingardæmis, aSeins milli orSa sem Anderson
vill leiSa af sömu rót. „. . . one wonders if it is really only accidental
that the difference in applicational order required of these rules cor-
relates exactly with the familiar distinction between inflection and de-
rivation“, segir Iverson (1975:24).
Flestar af röksemdum Andersons fyrir staSbundinni röSun hafa nú
veriS dregnar í efa (sbr. Clements 1980:16). Ennþá telur Anderson
(1979:15-17) þó M-hljóSvarpsrökin traust. Hann minnir á aS sumir
hafi stungiS upp á aS jökull hafi baklægt ö, en ekki a\ en telur sig hafa
útilokaS þann möguleika (í Anderson 1973). En helstu rök hans fyrir
baklægu a era fengin úr rími dróttkvæSa; og enda þótt þau stæSust
(sem ég skal ekki dæma um; í fljótu bragSi virSist þar ýmislegt hæpiS
og skýringar Hreins Benediktssonar (1963) á rími a og g í aSalhend-
ingum líklegri), er æSi glannalegt aS slá því föstu aS þau gildi í nútíma-
íslensku þúsund árum síSar; enda er þaS rangt aS „the rules of u-
Umlaut and Syncope are in all relevant respects identical in the two
stages ..eins og Anderson (1973:5) hélt fram.
Ég held aS útiIokaS sé aS telja orSmyndun meS viSskeytunum -ull
og -unn virk ferli í nútímamáli; og þótt orS þau sem Anderson nefnir
('jökull o. s. frv.) máli sínu til stuSnings séu vissulega upphaflega af-
leidd, þykir mér líklegt aS þau hafi nú veriS endurtúIkuS sem eitt mor-
fem, eins og algengt er (sbr. Kenstowicz & Kisseberth 1977:105). Hugs-
anlega eru eitthvaS meiri tengsl milli lo. sem enda á -ull og orSanna sem
þau eru leidd af; t. d. förull, gjöfull, þögull. ÞaS er athyglisvert, aS í