Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Blaðsíða 166

164
Ritdómar
verið að fá yfirlit yfir persónuendingar sterkra sagna og veikra strax í upphafi
ásamt greinargerð fyrir myndun persónu, tölu og háttar og nota beygingardæmin
síðan sem yfirlit til upprifjunar, enda í hæsta máta óeðlilegt að læra fyrst mörg mis-
munandi beygingardæmi og fara síðan að hyggja að sameiginlegum einkennum
og reglum, er um þessi atriði gilda. Þá vekur það furðu, að tvö yfirlit skuli gefin
yfir persónuendingar sagna, annars vegar yfir veikar sagnir 1.-3. flokks — sagnir
4. flokks ekki taldar með — og hins vegar yfir „óreglulegar" sterkar sagnir.
Heppilegra hefði verið að fjalla saman um persónuendingar sterkra sagna og
veikra sagna af fyrsta flokki annars vegar og hins vegar um persónuendingar
veikra sagna af 2.-4. flokki, bera þessa tvo meginflokka saman, draga fram, hvað
er mismunandi, og undirstrika þau atriði, sem sameiginleg eru. — Að lokinni
umfjöllun um einstök beygingardæmi má loks finna yfirlit (bls. 112) yfir i-hljv.
þau, er einkenna nt. et. sterkra sagna, en MP láist að takmarka þau við nútíðina.
— Af framansögðu er ljóst, að MP tekst ekki að gera ljósa grein fyrir sagn-
myndun í íslensku né notkun kennimynda, hvað þá að kennimyndir geti orðið
lesanda sá lykill að sagnmyndun, sem þær ættu að vera.
MP gerir ráð fyrir samsettum tíðum, væntanlega framtíð með munu og (lík-
lega) nlt./þlt. með hafa og vera. Engin grein er gerð fyrir, hvað átt er við með
hugtakinu hjálparsögn, enda margt á huldu um merkingu þess og notkun í bók MP.
Hjálparsagnir eru taldar vera eiginlegar og „rnodal". Til eiginlegra hjálpar-
sagna eru taldar vera, verða, hafa og munu, en „modal“ eru taldar skulu, geta,
vilja, mega, fara og taka á bls. 85 (á bls. 95 er skulu þó sleppt). Eins og áður sagði
er hvergi gerð nein grein fyrir, hvað átt er við með hugtakinu hjálparsögn — munu
er þó sögð mynda framtíð og skildagatíðir, en hafa samsettar tíðir — né heldur
er gerð grein fyrir mismuninum á eiginlegum og „modal“ hjálparsögnum. Hér
vaknar því sú spurning, hvar sagnir eins og þurfa og œtla passa inn í kerfið eða
hvers vegna mega sé hjálparsögn en ekki eiga.
Fleiri atriði varðandi sagnbeyginguna mætti tína til, en hér verður aðeins rúm
til að drepa á tvö til viðbótar. Á bls. 98 og víðar er ruglað saman hugtökunum
ending og viðskeyti — veikar sagnir mynda tæpast þátíð með endingunum -ði,
-di, -ti, -aði. Þá ber nokkuð á því víða í bók MP, að hagnýtt gildi einstakra atriða
virðist ekki skipta miklu við efnisval. Mér þykir t. d. skjóta nokkuð skökku við,
að fjallað er allítarlega um myndun og notkun boðháttar (bls. 114-116), meðan
ekki gefst rúm til að sýna yfirlit yfir persónuendingar sagna. Sama er uppi á
teningnum, er fjallað er um lengd sérhljóða. Það hefur lítið hagnýtt gildi — og
á því ekki erindi í byrjendabók — að telja upp sem undantekningu frá lengdar-
reglum orð eins og pukr (pukur), sötr (sötur) og snupr, þótt orð þessi séu fyrir
margt athyglisverð. Sama gildir raunar um fleiri atriði varðandi lengd sérhljóða,
sbr. hér að framan.
4.
Þriðji kaflinn fjallar um setningafræði, og er þar komið að veikasta þætti bókar
MP. Hvorttveggja er, að umfjöllun um einstök atriði er stuttaraleg og í mörgum
tilvikum villandi og auk þess er margra undirstöðuatriða að engu getið. Það skal
reyndar tekið fram, að í beygingarfræðikaflanum víkur MP oft að einstökum setn-