Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Page 71

Fleiryrtar aukatengingar?
69
Samsett andlag má síSan flytja fremst í setningu meS kjamafærslu
(topicalization) eins og önnur andlög, þ. e.:
(11) Þá frétt aS stjórnin væri fallin sagSi DagblaSiS
AS afstaSinni þessari kjarnafærslu má nú beita fráfærslu á S. AfleiSslan
í heild verSur þá þessi:
(12) a DagblaSiS sagSi þá frétt aS stjómin væri fallin
b Þá frétt að stjórnin vœri fallin sagSi DagblaSiS
c Þá frétt sagSi DagblaSiS að stjórnin væri fallin
Til glöggvunar er S skáletruS í b- og c-setningunum.
Athugum nú eftirfarandi setningar:
(13) a Gunnar beiS rólegur þangaS til aS Geir gafst upp
b ÞangaS til að Geir gafst upp beiS Gunnar rólegur
c ÞangaS til beiS Gunnar rólegur að Geir gafst upp
Ekki verSur betur séS en aS sambærilegar afstæSur komi fram í (12)
og (13); b-setningarnar virSast sem sagt í báSum tilvikum vera leiddar
af samsvarandi a-setningum meS kjarnafærslu og c-setningamar síSan
báSar af samsvarandi b-setningum meS fráfærslu 5. Fráfærslan verkar
m. ö. o. ekki aSeins á samsetta nafnliSi heldur almennt á samsetta liSi,
m. a. samsetta atviksliSinn þangað til að Geir gafst upp.
3.1
Hugtökin „samsettur liSur“, „kjarnafærsla“ og „fráfærsla" kunna aS
þykja framandleg. Reyndar skipta þau engu höfuSmáli hér heldur hitt
aS meS því aS flytja S til, eins og gert er í (13)c, er yfirleitt hægurinn
hjá aS sundra „fleiryrtum aukatengingum“. VirSist þetta eiga nokkuS
jafnt viS um þá flokka þessara orSasambanda sem sýndir vora í (2) í
1.0 hér áSur (nema (2)5, sbr. hér síSar):
(14) la Af því fór Vilmundur að Jón brást
lb Þangað til beiS Gunnar að Geir birtist
2 Þangað fór Finnbogi sem síst skyldi
3 Eins reynist Svavar og ég bjóst viS
4 Fyrr gafst Geir upp en þjóSin átti von á
Þetta er aS sjálfsögSu æSi sérkennileg „hegSun“ ef orSasambönd eins
og af því að, þangað sem o. s. frv. ber aS greina samkvæmt (6) hér áSur,
þ. e. sem sérstakar aukatengingar. Séu orSasambönd þessi, ásamt eftir-