Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Qupperneq 79

KJARTAN OTTÓSSON
Illgresi í akri Noreens:
Varðveisla þ-endingar í 3. persónu eintölu
1.
Þeir sem eitthvað fást við rannsóknir á íslensku fornmáli komast ekki
hjá því að hafa nokkur kynni af þeirri bók, sem kölluð hefur verið
Noreensbók. í meira en hálfa öld hefur bók Adolfs Noreen, Altnordi-
sche Grammatik I. Altislándische und altnorwegische Grammatik, eins
og hann gekk síðast frá henni, verið aðalhandbók um hljóðfræði og
beygingafræði íslensks fornmáls. Þessi bók Noreens kom fyrst út árið
1884, en síðan þrisvar aftur, árið 1892, 1903 og 1923. Enda þótt efnis-
þættir bókarinnar væru alltaf þeir sömu, var hver ný útgáfa öll endur-
skoðuð af höfundi og aukin til samræmis við það sem skrifað hafði
verið frá síðustu útgáfu. Fjórða og síðasta útgáfan, sú sem út kom árið
1923, var 466 bls., en frumútgáfan var aðeins 212 síður.
Einmitt vegna þess, hve Noreensbók er ómissandi hjálpargagn við
rannsóknir á íslensku fornmáli, er mikilvægt að notendur bókarinnar
geri sér grein fyrir göllum hennar. Nútímalesandi hlýtur að hafa í huga,
að Adolf Noreen var af kynslóð „ungmálfræðinganna“ (Junggramma-
tiker). Bókin er því mótuð af allt öðrum viðhorfum til málfræði en nú
tíðkast, og alls ósnortin af strúktúralisma (formgerðarstefnu). Gott er
einnig að muna, að Noreen var fyrst og fremst sænskufræðingur og
hafði hin fornu vesturnorrænu mál meira sem aukagetu. Aðrir gallar
bókarinnar koma þá fyrst í ljós, þegar farið er að nota bókina sem
heimild. Þá verður t. d. bert, að heldur mikið er um það, að Noreen
taki gagnrýnislaust upp það sem aðrir hafa skrifað um einstök atriði.
í þessu greinarkomi verður litið á eina kenningu, sem kemur fram
hjá Noreen og þar sem dregnar eru víðtækar ályktanir af litlu efni. Þessi
kenning, enda þótt byggð sé á sandi, hefur stungið upp kollinum, eða
a. m. k. angar hennar, í handbókum fram undir þetta. Vonandi geta
þeir, sem nota þurfa Noreensbók, nokkuð lært af þessu dæmi um það,
hvernig skynsamlegast er að nota bókina.