Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Síða 188

186
Ritdómar
Hin gerð frumlagslausra setninga er hinn gamli accusativus cum infinitivo
eins og:
(30) Jón taldi kennarann vera leiðinlegan
þar sem „hefðbundin" ummyndanagreining gerir ráð fyrir því að kennarann, sem
er „merkingarlegt" frumlag með vera, sé gert að yfirborðsandlagi með telja og að
þetta fari fram samkvæmt ummyndunarreglu. í báðum tilvikum hallast HÞ að
hefðbundinni greiningu á formunum.
Aðrir möguleikar en hin hefðbundna greining, sem HÞ ræðir um að komi til
mála í greiningu á nafnháttarsetningum, eru aðallega tvenns konar. Annars vegar
hafa einhverjir málfræðingar stungið upp á því að líta svo á sem að hœtta í
skólanum í (29)a og b sé einfaldlega sagnliður (S1 — á ensku VP) og hvergi í
útleiðslu á þessum setningum sé það sem fylgir sögninni greint sem setning (sbr.
Lasnik & Fiengo 1974, Brame 1976 og Bresnan 1978). Hins vegar hafa svo aðrir
stungið upp á því að í setningum af þessu tagi hafi aukasetningarnar „tóm frumlög“
sem séu þannig greind merkingarlega að þau fái sömu viðáttu (reference) og nafn-
yrðing sem á undan fer (Chomsky 1973, Jackendoff 1972). Hér gefst hvorki rúm
né orka til þess að gera tæmandi grein fyrir öllum þeim röksemdum sem HÞ tínir
til sem stuðning við hina hefðbundnu greiningu, en meðal þeirra dæma sem hann
nefnir og mér fannst einna mest sannfærandi eru sambönd eins og:
(31) Ég vonast til að vanta ekki
efni í ritgerðina (bls. 302)
Hér virðist hvort tveggja geta gengið, að „óákveðna" fornafnið einn, sem „merk-
ingarlega" á við frumlag sagnarinnar vanta, sem hefur þá sérvisku að taka „frum-
lag“ í aukafalli, standi í nefnifalli eða þolfalli. Sú staðreynd að fornafnið getur
staðið í þolfalli rétt eins og það hefði þegið það frá raunverulegu þolfallsfrumlagi
með vanta má virðast benda til þess að í einhverri gerð sem legið getur að baki
setningu eins og (31) sé frumlagsnafnliður á sveimi. A. m. k. gengur betur að gera
grein fyrir þessu með því að gera ráð fyrir baklægu frumlagi með vanta heldur en
eins og væri skv. „sagnliðarkenningu" Lasniks og Fiengos o. fl. þar sem á engu
stigi er neitt frumlag með sögninni. Eins virðist að þeir sem aðhyllast „tómt frum-
lag“ yrðu að gera ráð fyrir að þessi tómu frumlög geti staðið í mismunandi yfir-
borðs-föllum. Röksemd Höskuldar er að meðan ekki komi fram önnur aðferð
til að gera grein fyrir þessum hlutum sé sú hefðbundna í fullu gildi.
Að svo miklu leyti sem leikregla af þessu tagi á rétt á sér, þ. e. að efasemda-
mennirnir verði að sanna sitt mál ef þeir vilji vera á annarri skoðun, virðist mér
erfitt að mæla gegn niðurstöðu HÞ.
Ef ég ætti að reyna að fetta fingur út í þennan kafla, væri það helst að mér
finnst efnisskipunin ekki sem allra best. Það aftraði mér við lesturinn að HÞ gerir
ekki tilraun til þess að gefa á einum stað yfirlit um þær sagnir sem taka með sér
nafnháttarsetningar. í fljótu bragði virðist að hægt sé að flokka þær í undirflokka
eftir a. m. k. tveimur einkennum, þannig að út komi þrír flokkar merkingarlega
skyldra sagna:
A. Sagnir sem taka frumlag í aðalsetningu sem „er það sama“ og hið úr-