Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Blaðsíða 29

27
Orðmðuögnin er það ekki
sér skilaboðin en endurtekningar á orðum viðmælanda geta gefið til kynna
undrun þegar inntak þeirra stangast á við skoðun mælanda (sbr. t.d. Helgu
Hilmisdóttur 2007:260—261). Með endurtekningnum er því látið í ljós að
upplýsingarnar séu mótteknar, en ekki endilega samþykktar, og þær eru
þá gjarnan undanfari andmæla (sbr. Svennevig 2004).11 D samsinnir að
vísu að það sé uppsveifla í verðinu en bætir svo strax við að hún skili sér
hins vegar ekki til ræktenda hér og tekur þar með ekki undir skoðun C
(línur 18 og 20). Sjá má þá hvernig C dregur í land í línu 22 með orðræðu-
ögninni ó sem tjáir undrun þegar hann fær ekki þann hljómgrunn sem
hann vænti. D ítrekar orð sín og C fellur þá frá skoðun sinni sem kvittað
er fyrir með ókei en eitt af fjölbreyttum hlutverkum þess orðs er samþykki
(‘allt í lagi’ merking) eða staðfesting á orðum hins aðilans (sjá Þórunni
Blöndal 2006).
Eftirtektarvert er hversu snöggur C er að draga í land þegar honum er
andmælt eins og sjá má á því að upphrópunin ó er negld aftan við lotu hins
án þess að hægt sé merkja örlitla þögn á lotumótum eins og almennt ger-
ist. Hann gerir heldur enga tilraun til að færa frekari rök fyrir skoðun
sinni heldur fellur frá henni umyrðalaust. Hugsanlega ber það vitni um
óöryggi eða óvissu C í þessum efnum og að halann er það ekki í línu 12
megi því einnig túlka sem merki um það jafnhliða því að hann reyni þar að
fá viðmælenda á sitt band.
Hvor heldur sem virkni halans er, að draga fram staðfestingu á hinu
sagða eða leita eftir stuðningi við skoðun, eins og sýnt hefur verið með
dæmum (4) og (5), þá er með honum leitast við að kalla eftir undirtektum
hlustanda við því sem sagt hefur verið. Með halanum eru því látnar í ljós
væntingar til viðmælenda um sameiginlegan skilning á umræðuefninu.
3-3 Staða halans
Líkt og sjá má af dæmum (4) og (5) er staða halans aftast í lotunni, nánar
tiltekið í framlengdum enda lotueiningar á eftir fýrstu mögulegu skiptistöð,
sbr. umræðu um lotueiningar í 2. kafla. Halar standa því á lotuskilum og
mynda eins konar brú á milli framlaga tveggja þátttakenda í samtali.
Eins og fram kom í 1. kafla er annað meginhlutverk orðræðuagna að
stýra gangi samtals og gefa vísbendingar til hlustanda um túlkun. Staða
11 Endurtekningar eru tíðar í samtölum og geta haft margs konar virkni, þetta er
aðeins ein þeirra. Oft hafa endurtekningar þveröfuga virkni en hér er raunin og eru notaðar
til að taka undir með viðmælanda og sýna samstöðu (sbr. t.d. Þórunni Blöndal 20053:132—
136), eins og sjá mátti í dæmi (1) í línu 13.