Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Blaðsíða 139

137
Hver er Noam Chomsky...?
þekkingu eða hæfileika má þá til dæmis líkja við þann hæfileika sem fugl-
ar hafa til þess að fljúga. Ef einhverjar skepnur aðrar en maðurinn hefðu
þennan málhæfileika hlytu þær að nota hann. Að gera ráð fyrir að apar til
dæmis geti vel tileinkað sér og notað mál sem væri í eðli sínu hliðstætt
mannlegu máli en hafi bara ekki gert það væri í raun svipað því að hugsa
sér að á eyju úti í miðju Atlantshafi byggi hópur fugla sem gæti vel flogið
en gerði það bara ekki af því að þeim hefði aldrei dottið það í hug, segir
Chomsky.4
4. Um meinta „þröngsýni" Chomskys
Eins og áður var nefnt er önnur meginstoðin undir kenningum Chomskys
sú hugmynd hans að það eigi að vera hægt að lýsa mikilvægum eiginleik-
um málkunnáttunnar á formlegan hátt — og þá sér í lagi þessu meginein-
kenni mannlegra mála að í þeim er hægt að búa til óendanlegan fjölda
setninga úr endanlegum fjölda eininga (sbr. það sem sagt var hér framar
um endurkvæmni, e. recursiveness). Vegna þess að Chomsky og ýmsir
fylgismenn hans hafa löngum glímt við það að finna heppilegar formleg-
ar leiðir til að lýsa þessu einkenni, og reyndar ýmsum öðrum einkennum
mannlegs máls, halda sumir því fram að hann hafi ákaflega þrönga eða
einhæfa og formlega sýn á tungumálið og viðfangsefni málvísinda. Gagn-
rýni af þessu tagi kemur t.d. oft frá þeim sem hafa mestan áhuga á félags-
legum málvísindum eða orðræðugreiningu.
Þessi gagnrýni er þó ekki að öllu leyti sanngjörn. Það er að vísu alveg
rétt að Chomsky hefur hvorki fengist við félagsleg málvísindi né orð-
ræðugreiningu og hann hefur haft lítið um þessi fræði að segja. Setninga-
fræði hefur sem kunnugt er verið miðlæg í kenningakerfi Chomskys og
fáir efast væntanlega um að langmest af því sem við vitum um setninga-
gerð einstakra tungumála má þakka þeim fræðimönnum sem hafa rann-
sakað setningafræði með aðferðum málkunnáttufræðinnar. Þetta á ekki
síður við um íslensku en önnur mál.5 En það má ekki gleyma því að hann
hefur líka látið til sín taka á sviði hljóðkerfisfræði (sjá einkum Chomsky
og Halle 1968), merkingarfræði (sjá t.d. Chomsky 1972, 1977) og mál-
4 Ég held að ég hafi heyrt hann segja þetta í fyrirlestri en ekki lesið það í ritum hans.
Ég hef a.m.k. ekki rekist á það í þeim. Þess vegna hef ég enga tilvísun hér.
5 Það má t.d. sjá þetta af ritaskrá bókarinnar Setningar (Höskuldur Þráinsson 2005).
Þar eru talin um 300 rit. Innan við 10 af þeim eru eldri en frá 1960 og þó er mjög fáu
bitastæðu sleppt. Af þeim ritum sem þarna eru talin og eru skrifuð eftir 1960 eru áreiðan-
lega innan við 20 sem má telja ósnortin af málfræðibyltingu Chomskys.