Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Blaðsíða 38

36
Þóra Björk Hjartardóttir
sína og rununni er þar með lokið.20 Með orðaskiptunum í línum 8 til 10
byggja viðmælendur upp sameiginlegan skilning á umræðuefninu. Notkun
erþað ekki í þessu hlutverki er því til vitnis um svokallaðan nálægðarstíl sem
einkennist af samvinnu og samkennd þátttakenda (sbr. Norrby 1996).
Dæmi (13) hér að neðan sýnir svipað. Fjórar konur borða brauðsúpu og
eftir að matnum hefur verið hrósað (ekki sýnt hér) verður smáþögn sem er
svo rofin þegar B minnist á þrumur og eldingar í línu 2. Eins og sjá má eru
viðbrögð hinna við staðhæfingu B ólík. A kemur þetta á óvart eins og
viðkvæðið er það í línu 4 ber með sér en önnur meginvirkni þess er láta í
ljós undrun eða eitthvað sé nýmæli fýrir mælanda (sjá Þóru Björk Hjartar-
dóttur 2006:47—51). Hún stendur enda í þeirri trú að B hafi verið að tala
um veðrið og hefur greinilega ekki heyrt neina spá í þessum dúr en fer að
tala um þrumuveður sem gengið hafi yfir svæðið skömmu áður við mikil
hlátrasköll hinna sem gantast með skilningsleysi hennar, sbr. línur 7 til 10.
B er nefnilega ekki að vísa til veðurs heldur afleiðinga brauðsúpuátsins eins
og sjá má af línum 12 til 14 þar sem A áttar sig loks á myndmálinu. Viðbrögð
D (lína 3) eru allt önnur en A enda nær hún gríninu undireins. Henni finnst
B fyndin og lætur það í ljós með orðunum já erþað ekki. Þessar undirtektir
eru því til merkis um samhljóm og samkennd þeirra á milli.
(13) Þrumur og eldingar
1. Ds ah ( . )
2. B:-> svo er spáð þrumum og eldingum i kvöld
3. D:-> [já er það ekki]
4. A:-> [nei er það ]
5. B: jú
6. C: (x) [(x)]
7 . A:-> [ég ] vaknaði ekki siðast þegar það var þaö var einhvem
8. -» tima hérna ((hlátur)) klukkan fimm um morgun ((hlátur))
9. D:-* hún fattar ekki neitt
10. B: -* nei
11. C: ég vaknaði
12. A:-> já þú meinar það ((hlátur)) ég hélt það vasri búið að spá
13. -» þeim úti það er ekkert langt siðan það voru
14. -* þrumur og [eldingar]
(ÍSTAL 04-108-01)
I báðum þessum dæmum, (10) og (13), taka mælendur orðanna já er það
ekki heilshugar undir það sem viðmælandi hefur varpað fram en engar
20 Að þessu leyti er er það ekki í þessu hlutverki því áþekkt halanum er það ekki sem
kallar fram viðbrögð hlustanda en um leið ólíkt að því leyti að virkni þess er jafnframt að
loka samtalsefni.