Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Blaðsíða 87

HÖSKULDUR ÞRÁINSSON
Um dauðans óvissan tíma
u'hljóðvatp lífs og liðið
Inngangur
I tveim síðustu heftum íslensks máls hefur hið sívinsæla w-hljóðvarp verið
r®tt af nokkru kappi. í 31. árgangi héldu Ragnar Ingi Aðalsteinsson og
Sigurður Konráðsson því fram (2009) að w-hljóðvarp í íslensku nútímamáli
v®ri ekki eins virkt (eða undantekningarlaust) og ætla mætti ef það væri lif-
andi hljóðkerfisregla í málinu. í 32. árgangi brást Þorsteinn G. Indriðason
(2.010) til varnar fyrir M-hljóðvarpið sem hljóðkerfisreglu í nútímamáli og
benti á að ýmsar reglur sem taldar hafa verið til hljóðkerfisreglna í íslensku
nutímamáli undanfarna áratugi eru alls ekki undantekningarlausar.
I þessari flugu ætla ég ekki að rekja rök þeirra Ragnars Inga, Sigurðar
°g Þorsteins í smáatriðum né meta þau. I staðinn ætla ég í fyrsta lagi að
rifja upp hvað það er sem liggur að baki hugmyndinni um lifandi hljóð-
kerfisreglur og baklægar gerðir. í öðru lagi ætla ég að bera w-hljóðvarp í
fornu máli stuttlega saman við u-hljóðvarp í nútímamáli. Þetta eru nokk-
urs konar inngangskaflar sem þjóna fyrst og fremst þeim tilgangi að leggja
grunn að því sem á eftir fer. I þriðja lagi mun ég svo benda á tvö mikilvæg
einkenni M-hljóðvarps í íslensku nútímamáli sem eru í sjálfu sér vel þekkt
en gleymast samt stundum í umræðunni. Að þessu loknu mun ég bera
saman M-hljóðvarp í íslensku og færeysku og vekja athygli á nokkrum ein-
kennum sem M-hljóðvarp hefur í færeysku nútímamáli og sýna að það
getur örugglega ekki talist virk hljóðkerfisregla lengur. I lokin mun ég svo
draga saman nokkur atriði sem skipta máli þegar eðli M-hljóðvarps er
metið. Þar er því haldið fram að munurinn á M-hljóðvarpi í íslensku og fær-
eysku stafi af því að það íslenska fái stuðning af hljóðkerfinu (sé ekki
oeðlilegt sem hljóðkerfisregla) en það færeyska ekki og þess vegna sé það
íslenska enn þá lífs en hið færeyska liðið.1
1 Ég þakka tveim ónafngreindum yfirlesurum og Haraldi Bernharðssyni ritstjóra
m)°g gagnlegar ábendingar og athugasemdir við fyrri gerð þessarar greinar. Þeir bera þó
ekki ábyrgð á þeim göllum sem eftir standa. Ég vil líka þakka Hallgrími Péturssyni og jóni
Axel Harðarsyni fyrir kveikjuna að heiti greinarinnar, en sá síðarnefndi flutti fyrirlestur
hlenskl mál^3 (2011), 85 -107.© 2011 íslenska málfrtzdifélagið, ReykjavíL