Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Blaðsíða 34

32
Þóra Björk Hjartardóttir
Hjónin A og B ræða um jarðarför sem framundan er. A telur að þau þurfi
að leggja af stað um tíuleytið til að ná í tæka tíð en heldur þó þeim mögu-
leika opnum að hún kunni að hafa rangt fyrir sér með því að skjóta inn
orðinu hvað á undan tímasetningunni (lína 5).17 Þá liggur nokkuð beint við
að túlka erþað ekki í línu 7 sem hala aftan við segð hennar þar sem hún leit-
ar eftir samþykki eða staðfestingu frá viðmælanda og hans litla já á undan
í línu 6 væri þá til vitnis um að hann hlusti og hafi meðtekið skilaboðin; sé
m.ö.o. endurgjöf af hans hálfu. Þögnin sem myndast á eftir er það ekki í
máli A gæti bent til þess að hún bíði eftir viðbrögðum sem ekki skila sér
en áberandi þagnir í máli fólks eru oft til merkis um einhvern vandræða-
gang í orðaskiptum. Þetta dæmi væri þá ekki ósvipað dæmi (4) í kafla 3.2
þar sem mælandi skýtur líka inn í segð sína óvissuorðinu hvað og hnýtir
svo hala aftan við.
Onnur túlkun væri að líta á innlegg B í línu 6 sem merki um samþykki
hans við uppástungu A um hvenær leggja þurfi af stað. Samþykki sem A
taki síðan aftur undir með orðunum er það ekki og kvitti þannig fyrir að sé
alveg í samræmi við skoðanir hennar á málinu. Að A fái engin viðbrögð frá
B við orðunum er það ekki styður þessa túlkun því í flestum tilvikum
bregst viðmælandi við erþaðekki sem hala með fullu svari (sbr. Þóru Björk
Hjartardóttur 2006:40). Þögnina á eftir erþaðekki má þá líta á sem merki
um að við taki nýtt sjónarhorn á umræðuna með nýrri runu en við slík
skipti myndast gjarnan smáþagnir. Hér væri þá orðræðuögnin er það ekki
sjálfstæð lota og merki um undirtektir við orð viðmælanda en ekki hali
sem kallar eftir viðbrögðum. Um þessa virkni er það ekki verður fjallað í
næsta kafla.
4. er þaðekki sem sjálfstæð lota
4.1 Inngangur
í þessum kafla verður virkni agnarinnar er það ekki sem sjálfstæðrar ein-
ingar í nýrri lotu mælanda tekin til athugunar. Frumhlutverk agnarinnar í
17 Slík innnskot inn i miðja lotueiningu sem brjóta upp formgerðina og eru ekki hluti
af vörpuninni (e. projection), þ.e. vegvísum um framvindu lotunnar, eru til marks um að
mælandi vilji koma einhverju að, svo sem setja fyrirvara eða draga úr vægi orða sinna, til að
tryggja réttar viðtökur hlustanda (sbr. Lindström 2008:197-200). Önnur möguleg grein-
ing er að orðin hvað tiu ásamt hikinu á eftir (e-) séu sjálfsviðgerð (e. self-iniated repair)
komin til af því að mælandi man ekki í svipinn timasetninguna en telur hana vera klukk-
an tíu (sbr. Lindström 2008:146 o.áfr.). Hvor greiningin sem valin er breytir því ekki að
mælandinn er ekki alveg viss um tímasetninguna.