Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Page 42

40
Þóra Björk Hjartardóttir
11. hringja ímynda ég mér sko=
12. A:-> =en er ekki hérna
13. B:-> (hú-) en hún tekur kostnaðinn sko=
14. A:-> =er það ekki
15. B: jújú þess vegna sagði ég skal ekki tala
16. A: [(x) ]
17. A: [já ég mundi ekki] ég mundi bara ekkert vera með
18. [símann] á í útlöndum
(ÍSTAL 03-620-05)
B segir frá því að hún hafi loks drifið í því að hringja í vinkonu sína sem
reyndist þá stödd erlendis og svaraði í símann þaðan. A virðist hissa á því
að vinkonan hafi svarað símtali frá Islandi í farsímann eins og lesa má út
úr orðum hennar í línu 8. Að A sjái einhverja annmarka á farsímanotkun
milli landa má einnig sjá á því hún grípur strax orðið af B í línu 12, eins og
neglingin á lotumótunum vitnar um, og byrjar einnig segð sína á en erekki
en aðaltengingin en gegnir oftast því merkingarlega hlutverki að tjá
andstæðu við það sem á undan hefur verið sagt (sjá Eirík Rögnvaldsson
1981). Hún nær ekki að klára setninguna því við hikið hérna í leit að næsta
orði grípur B orðið því hún skynjar hvert A fer að fara og botnar hugs-
unina. Hún hefur vart lokið því þegar A tekur undir með ögninni er það
ekki og kvittar þar með fyrir að þetta sé það sem hún hafði í huga, síma-
kostnaðinn og á hvern hann félli. Ákefð A í undirtektunum, eins og negl-
ingin á lotumótunum (lína 14) er til merkis um, sýnir að B hefur skilið A
hárrétt og náð að orða hugsun hennar.26
Slíkir botnar frá viðmælanda eru alvanalegir þegar mælanda rekur í
vörðurnar og hlutverk þeirra er ekki einungis að koma honum til aðstoðar
heldur eru þeir líka taldir til merkis um virka hlustun og samvinnu í tali
þar sem viðmælendur deila sýn og skilningi (sbr. Þórunni Blöndal 20050:
687). Sá sem hóf segðina samþykkir þá yfirleitt botninn, gjarnan með end-
urtekningu eða með því að gefa á einhvern annan hátt til kynna að hinn
hafi fært í búning hugsun sína eða lokið við það sem hann vildi sagt hafa
eins og hér er raunin með ögninni er það ekki sem A lætur falla (sjá
Lindström 2008:189—193).
Ferlið í þeim samskiptum sem hér hefur verið lýst í dæmum (15) og
(16) er þá þannig að A tæpir á tiltekinni hugsun eða gefur eitthvað í skyn
sem B tekur síðan upp og túlkar eða botnar og fær svo staðfest frá A með
26 Ef undirtektir sem vænst er ganga eftir fylgja þær yfirleitt strax í kjölfarið og séu
þær þrungnar ákefð eða innlifun eru þær gjarnan negldar aftan í lotu þess sem lét skoðun
sína í ljós eða jafnvel skarast við hana (sbr. Pomerantz 1984:61-70).