Vera - 01.02.1987, Blaðsíða 23

„Það dró auðvitað úr vægi
hennar að ráðherrar komu
ekki. En í einkasamtölum voru
fulltrúar stjórnanna ákaflega
viðræðugóðir og virtust hrffast
af hugmyndum og viðhorfum
friðarhópsins. En undir lok ráð-
stefnunnar var samstaðan rok-
in út í veður og vind, þegar kom
að því að gefa út sameiginlega
álytkun. En umræðurnar voru
ákaflega lærdómsríkar."
Var ráöstefnan þá lokahluti
aðgerðarinnar hennar Astrid?
Nei, snemma í vetur var farið
til 86 þjóða í S.Þ. sem búa í öðr-
um heimsálfum en Evrópu.
Um 60 þeirra hafa þegar svar-
að öllum spurningunum ját-
andi og svör eru enn að berast.
Þá hófst lokahlutinn. í byrjun
desember fóru tveir hópar af
stað, annar til Washington og
hinn til Moskvu, en löngu áður
var búið að biðja um áheyrn hjá
Reagan og Gorbachov þann 5.
desember. Hvorugur þeirra sá
sér fært að taka á móti hópn-
um, heldur létu þeir embættis-
mönnum það eftir. í Bandaríkj-
unum var annarri og fjórðu
spurningu svarað játandi en
hinum þremur látið ósvarað.
í Sovétríkjunum svaraði
embættismaðurinn öllum
spurningunum játandi. 16.
desember staðfesti Michail
Gorbachov þau svör með bréfi.
Hvað gerðuð þið næst?
Öll svör voru afhent aðalrit-
ara Sameinuðu þjóðanna á
allsherjarþinginu í New York.
Þau svör sem enn eiga eftir að
berast fara þangað sömuleiðis
og vonandi verða þau stuðn-
ingur við friðarstarf Samein-
uðu þjóöanna.
En svo við snúum okkur aftur
að friðarferðinni, hvaö er þér
minnistæðast?
„í sambandi við ferðina, þá
þótti mér þetta mjög spenn-
andi starf, þótt kurteisislegar
viljayfirlýsingar ráðamanna
reynist oft innantóm orð, þá
ætti þetta að vera friðarhreyf-
ingum lyftistöng og síðast en
ekki síst hvatning fyrir friðar-
starf Sameinuðu þjóðanna, en
Það var einmitt einn tilgangur
ferðarinnar.“
En ráðstefnan?
,,Af nógu er að taka en þau
erindi sem koma fyrst upp í
hugann eru t.d. erindi eftir
Richard Falk prófessor í al-
þjóðarétti frá Bandaríkjunum.
Hann ræddi einkum um sam-
eiginlegan vilja stórveldanna
til að halda ítökum sínum í Evr-
ópu. Og erindi sænsku blaða-
konunnar Evu Moberg. Það
heitir „Er mannkynið of
heimskt til að lifa af“ það var
þörf ádrepa til okkar allra. Ég
spurði hana hvort hún vildi
koma i heimsókn til íslands, og
hún svaraði að bragði: „Já,
sannarlega, og þá vil ég líka fá
aö ræða við varnarliðið í Kefla-
vík.“
Annars var sem rauður þráð-
ur í viðræðunum: Hugmyndir
um að styrkja stöðu S.þ. bæði
varðandi alþjóðalöggjöf og
sem eftirlitsaðila með afvopn-
um. Mikið var rætt um kjarn-
orkuvopnalaus svæði i Evrópu
og lögð mikil áhersla á mátt
smærri þjóðanna til að taka
slíka ákvörðun fyrir sitt land-
svæði. Einnig að efla þyrfti
S.þ. svo mjög að þær gætu
haft eftirlit með afvopnun í
hverju einasta aðilarlandi.
Rætt var um samkomulagið
sem gert var 1963 um bann við
tilraunum með kjarnavopn í
andrúmslofti. Þar kom fram að
danska ríkisstjórnin ætlar að
leggja fram tillögu um bann við
tilraunum neðanjarðar og
aðrar þjóðir voru hvattar til að
styðja þá tillögu.
Hlutlausar þjóðir og utan
hernaðarbandalaga voru
hvattar til að semja skynsam-
lega áætlun um afvopnun,
skref fyrir skref og byrja að
sjálfsögðu á kjarnavopnunum.
Einnig var rætt um afvopnun
og þróunarverkefni, að nota
hinn gífurlega vígbúnaðar-
kostnað til að jafna kjör jarðar-
búa. Rætt var um nauðsyn
þess að koma á nýju alþjóða
efnahagskerfi og tengja það
við nýtt alþjóða öryggiskerfi.
Vopnasala þjóða á milli, og þá
einkum frá ríkum þjóöum til
fátækra var að sjálfsögðu mik-
ið til umræðu."
En Helga, svo við snúum
okkur að öðru. Nú hefur þú
ábyggilega kynnst mörgu fólki
þarna, eru einhverjir sem þú
manst sérstaklega eftir?
Já, tvær konur voru mér sér-
staklega minnistæðar. Önnur
var bresk og hafði verið í
Greenham Common. Það var
ekki svo fátt sem hún mátti
þola þar, hafði m.a. bókstaf-
lega búið í „plastpoka" síðast-
liðin þrjú ár. Hún flutti ávarp í
Ronneby, lokaorðin líöa mér
seint úr minni. „Við getum
stöðvað vígbúnaðarkapp-
hlaupið á morgun ef við erum
nógu samhent".
Hin konan var algjör and-
stæða í ytri háttum, hin full-
komna dama, fallega klædd,
en alvarleg á svipinn. Hún var
frá Líbanon 4 barna móðir og
formaður kvennasamtaka í
Beirut. Við kynntumst og vor-
um svo síðar samferða til
Kaupmannahafnar eftir ráð-
stefnuna. Á leiðinni sagði hún
mér sögu elstu dóttur sinnar
sem var baráttukona í eðli
sínu, móðirin hafði alltaf óttast
að eitthvað kynni að koma fyrir
hana. Eina nótt var ráðist á
heimili hennar, þar sem hún
var ásamt manni sínum og 3
ungum börnum, þar var henni
misþyrmt og hún svívirt og að
lokum myrt. Allt þetta að manni
hennar ásjáandi en hann var
bundinn og gat ekkert aðhafst.
Á leiðinni í ferjunni sem flutti
okkurtil Kaupmannahafnar og
einkum eftir að við komum í
land þá sá ég að hún var
óendalega hrædd, virtist ekki
taka eftir því sem ég var aö
segja, var sem á nálum og tók
eftir öllu sem fór fram í kringum
hana. Hún gat ekki slakað á
fyrr en við komum á hótelið þar
sem við bjuggum. Þar dvöld-
um við uns við héldum heim á
leið.“
En í lokin Helga lokaorðin þín
eftir svona áhrifamika sögu?
„Já við verðum að útrýma
stríði, annars mun stríð útrýma
okkur og ekki bara okkur held-
ureinnigölluöðru lífi ájöröinni.
Hvergi í alheiminum hefur
fundist líf nema á jörðinni okk-
ar. Ég get ekki að því gert, mér
er eftirsjá að því fyrirbæri sem
við nefnum líf.“
En hafa ekki strlð alltaf fylgt
mannkyninu?
„Ekki ef við munum eftir því
að helmingur mannkynsins
eru konur, þá held ég að við
getum svarað því neitandi."
Ætli sé þá ekki kominn timi til
að karlmennirnir muni eftir þvl
að konur eru helmingur mann-
kynsins og að í friðarstarfi höf-
um við sem konur hlutverki aö
gegna?
„Jú vissulega en það hafa
karlmennirnir sannarlega líka.
Við berum ábyrgðina öll. Við
eigum öll að taka höndum
saman og breyta hugsunar-
hætti þeirra fáu sem í raun og
veru trúa á mátt vopnanna.
Tíminn er naumur en skyn-
semin er okkar megin. Sam-
einuð eigum við að geta gert
það. Megi hvert ár í framtíðinni
verða ár friðar." GK
Spurningarnar fimm:
— Ert þú reiöubúinn að beita þér
fyrir löggjöf sem tryggir að varnar-
sveitir landsins, þar með taldir
„hernaðarráðgjafar", fari ekki út
fyrir landamærin i hernaðarskyni
(nema til þátttöku i friðargæslu-
sveitum Sameinuðu þjóðanna)
ef allar aörar aöildarþjóðir S.þ.
skuldbinda sig til aö gera slikt hiö
sama?
— Ert þú reiðubúinn aö gera ráð-
stafanir til að tryggja að sett verði
i landi þinu bann við þróun, eign-
arhaldi á, geymslu og notkun
gjöreyðingarvopna sem ógna öll-
um llfsskilyrðum á jörðinni
ef allar aðrar aðildarþjóðir S.þ.
skuldbinda sig til að gera slikt hið
sama?
— Vilt þú gera ráðstafanir til að
koma i veg fyrir aö þjóð þín láti
öðrum þjóðum í té vopn og hern-
aðartækni
ef allar aðrar aðildarþjóðir S.þ.
skuldbinda sig til að gera slikt hiö
sama?
— Ert þú reiöubúinn til aö vinna
að dreifingu jarðargæða þannig
að allir jarðarbúar eigi kost á
frumstæðustu lifsnauðsynjum
eins og hreinu vatni, fæðu, lág-
marksheilsugæslu og menntun?
— Vilt þú vinna að þvi að tryggt
verði að deilumál þjóöar þinnar
verði i framtíðinni leyst á friðsam-
legan hátt eins og kveðið er á um
i 33. grein sáttmála Sameinuöu
þjóðanna, en hvorki meö ógnun
né valdbeitingu.
Þessi lönd hafa sagt já við öll-
um spurningunum.
Algeria Argentina Austurriki
Bangladesh Belgia Botswana
Búlgaria Burkina Faso Kameroon
Mið-afrikanska lýðveldiö Kina
Kolumbia Costa Rica Kúba Kýpur
Tékkóslóvakía Danmörk Dibúti
Ecuador Egyptaland El Salvador
Eþiópía Fiji Finnland Gambia
Austur-Þýskaland Grikkland
Guatemala Ungverjaland island
Indland Indonesia írland ísrael
Fílabeinsströndin Japan Kenya
Laos Lebanon Libya Luxemborg
Malaysia Maldive Eyjar Malta
Mexico Mozambik Nepal Nýja
Sjáland Niger Noregur Pakistan
Panama Nýja Ginea Filippseyjar
Pólland Portúgal Rúmenía Rú-
anda Senegal Solomoneyjar
Somalia Spánn Sri Lanka Súdan
Sviþjóð Tanzania Tailand Tunis
Tyrkland Uganda Uruguay Vanu-
atu Vietnam Jugóslavia Zambia
Zimbabwe.
23