Ritmennt - 01.01.1996, Blaðsíða 28

AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
RITMENNT
Thorlaciusi og Finni Magnússyni um áform
Schlichtegrolls um stofnun félags sem helg-
aði sig íslenskum bókmenntum, bókasafni,
slcólum o.fl.2 Af því má ráða að hugmynd
Schlichtegrolls hefir verið til umræóu hjá
þeim þremenningunum um þetta leyti, og
enginn líklegri að hafa lagt þar við hlustir
en Carl Chr. Rafn. Hann kemur fyrst við
sögu í Hafnardeild Bókmenntafélagsins þar
sem segir frá fundi í deildinni 30. mars
1818:
Lieutenant Rafn (cand. jur.) var fyrijrjsleginn [þ.e.
borinn upp] áður af stud. Gunnlaugi Oddssyni,
með 20 rbdla s.v. [þ.e. ríkisbankadala silfurverðs]
árlegu tillagi, til að verða félagsins meðlimur,-
var því næst safnað atkvæðum um í hvörja röð
lima hann koma skyldi og vildi þá atkvæðafjöldi
að hann verði þess orðulegur limur, hvar til hann
þannig er valinn. Frá honum var og framlagt bréf
til félagsins hvar í hann æskir það set[j]i nefnd
manna til að yfirvega hvörnig almennt hókasafn
verði best stiftað á íslandi, með fylgjandi lista
yfir ýmsar hækur er nokkrir þegar vilja gefa til
þessa augnamiðs. Félagið ályktaði að honurn
skyldi látast í ljósi þess þakklæti og undir eins
tilkynnast að hér um skyldi skrifað verða til
deildarinnar á Islandi.3
Rafn hóf að rita dagbólc daginn sem hann
varð 23 ára.4 Hinn 29. mars 1818 getur hann
þess að hann hafi skrifað Hafnardeild Bók-
menntafélagsins og sent því tillögu um
stofnun bókasafns á íslandi. Hún svaraði
bréfi hans og hét því að koma hugmyndinni
á framfæri við Reykjavíkurdeildina og fela
henni að fylgja málinu eftir eins og áður
greinir. Tveimur dögum síðar en Rafn fékk
bréfið í hendur ræddi hann hugmyndina
nánar við Bjarna Þorsteinsson, sem þá var á
förum til íslands og átti að gerast talsmaður
hennar. Við þetta tækifæri gaf Rafn 22 bæk-
ur sem fyrsta vísi að bókasafni á Islandi. Sú
gjöf varð hornsteinninn að Landsbókasafni
íslands. Hann lét elcki þar við sitja, heldur
beitti sér fyrir að viðlíka bólcasöfn yrðu
stofnuð í Þórshöfn í Færeyjum árið 1827 og
í Godthaab á Grænlandi tveimur árum síð-
ar.
I ræðu sem fón Sigurðsson flutti á hálfrar
aldar afmæli Hins íslenska bókmenntafé-
lags fórust honum orð á þessa leið:
Það var fyrst á ársfundi 30. mars 1818, að þáver-
andi lautenant Karl Kristján Rafn stakk upp á hér
í vorri deild, að kjósa skyldi nefnd til að hug-
leiða, hvernig hentugast væri að stofna bólcasafn
á íslandi, og sendi skýrslu um bækur, sem ýmsir
höfðu lofað að gefa til slíks bókasafns.5
Samkvæmt því sem ráða má af ræðu fóns
Sigurðssonar við þetta tækifæri var afskipt-
um Schlichtegrolls af bókasafnsmálum ís-
lendinga hvergi nærri lokið. Síðar í ræðunni
bætti Jón því við að 26. febrúar 1819 hefði
lcornið fram uppástunga frá Schlichtegroll
um að stofna bókasafn á íslandi. Eðlilegast
er að skilja orð hans svo að Schlichtegroll
hafi ekki verið kunnugt um stofnun Stifts-
bókasafnsins árið áður. Af því sem hér hefir
verið tínt til virðist fremur mega ætla að
hugmyndin um stofnun Stiftsbókasafnsins
hafi lcomið frá Schlichtegroll en Rafni. Hitt
er hafið yfir allan efa að Rafn var sá sem
hratt hugmyndinni í framkvæmd. Nægir að
2 Bréfabók háskólastjórnarinnar (DUBrb., 43/1818).
3 Samkomubók Hafnardeildar, 1816-74 (varðveitt í
handritadeild Landsbókasafns).
4 Widding, Ole: Carl Christian Rafn, bls. 11.
5 Jón Sigurðsson. Hið íslenzka bókmenntafélag, bls.
30-31.
24