Ritmennt - 01.01.2004, Síða 32

KRISTÍN BRAGADÓTTIR
RITMENNT
ann eftir tillögum Willards Fiske. Áttu allir
slcólapiltar að vera félagar svo og allir kenn-
arar við skólann. „Fiske var mesti styrktar-
maður þessa félags, meðan hann lifði, sendi
því árlega bækur, blöð og tímarit, og gátum
við þannig dálítið fylgzt með því, sem gerð-
ist úti í heimi."28 Nemendurnir sátu þó
ekki alltaf við bóklega iðju, og kvörtuðu
kennarar yfir hegðan piltanna í bréfum til
Fiske. Björn M. Ólsen skrifar 1904:
Eins og þjer ef til vill hafið heirt eða sjeð í ís-
lenskum blöðum hefur þessi vetur ekki verið
góður fyrir skólann. Einstakir óeirðarseggir með-
al skólasveina hafa gert ýmsar óspektir, og hefur
það haft þær afleiðingar, að allmargir hafa verið
reknir úr skóla eða sagt sig úr skóla. Þetta hefur
verið mjög óþægilegt firir mig og gert mjer mikl-
ar áhyggjur.29
Svo miklar raunir hafði Björn af þessu að
hann hrökklaðist frá embætti og skrifaði
Fiske um hvernig hann smám saman hörfaði
undan ósvífni og uppivöðslusemi piltanna.
Sumarið sem Fiske var á Islandi og
kynntist nolckuð skólapiltum voru þeir yfir
eitt hundrað í Lærða skólanum, og var þeim
skipt í sex beklci. Björn M. Ólsen hafði aðal-
umsjón með piltum utan kennslustund-
anna en Sigurður kennari Sigurðarson tók
þátt í umsjóninni með honum. Þótti þetta
ærið verlc, enda piltarnir ódælir og uppá-
tektarsamir. Bætt var við einum umsjónar-
manni úr röðum lærisveina og nefndist
hann „inspector scholae". Þennan vetur
gegndi Hannes Þórður Hafstein, sonur amt-
manns Péturs Hafsteins frá Laugalandi í
Eyjafirði, því embætti. Var hann þá í 6.
bekk.30 I Kvennaskólanum í Reylcjavík vet-
urinn 1879-80 voru tuttugu og þrjár náms-
meyjar. I Prestaskólanum voru tólf og sex
námsmenn í Læknaslcólanum samkvæmt
Isafold. Kraftur er í konum um þessar
mundir því að þær sömu og staðið höfðu
fyrir ullarvinnuskóla í Reykjavík samein-
uðu hann sunnudagaskóla þar sem kennd
var skrift, reikningur, danska og fleiri náms-
greinar. Höfðu þær fengið fjögur pund í
styrk frá vildarvinum í London.31 Var slcól-
inn ætlaður fátælcum stúlkum.
Á ferð sinni um byggðir landsins hafði
Fiske fljótt áttað sig á að íslendinga vantaði
verkfæri og skorti verkþekkingu til að efla
landbúnað og einnig til að samgöngur væru
bærilegar, en brúun áa og lagningu vega var
stórlega ábótavant. Mörg bréfa til hans fjalla
um margvíslegar þjóðfélagsumbætur.
Ýmsir skrifa til þess að halda samband-
inu við Fiske, og algengt er að hann sé beð-
inn allrar blessunar, og margir höfðu áhyggj-
ur af heilsu hans. Margir bréfritaranna þrá-
biðja hann að lcoma aftur til íslands og bjóða
honum dúnsæng til afnota, en það hafði
hann kunnað að meta í ferð sinni fyrrum.
Fiske þjáðist af gigt, og getur það verið skýr-
ingin á að hann kom aldrei aftur til Islands.
Hlýjan á Ítalíu hefur átt betur vió hann.
Fólk vill líka gjarnan fá mynd af honum til
að treysta hann í minni sér. Það vill eitt-
hvað áþreifanlegt um þennan velgjörðar-
mann, ekki aðeins halda minningunni einni
saman. Endalaus bréf er að finna í bréfasafn-
inu með frásögnum af skákleikjum og slcálc-
þrautum. í kjölfar þessa mikla áhuga
28 Halldór Hermannsson: Bókasöfn skólans. Minning-
ai úr menntaskóla. Ritstj. Ármann Kristinsson og
Friðrik Sigurbjörnsson. Reykjavík; Ármann Krist-
insson, 1946, bls. 175.
29 Bréf frá Bimi M. Ólsen dagsett 17.3. 1904.
30 ísafold 21.11. 1879, bls. 106-07.
31 ísafold 2.12. 1879, bls. 114.
28