Ritmennt - 01.01.2004, Page 57

RITMENNT
NÆR MENN ÞVINGA EITT BARN
ikke ordenes forstand. De, som sáledes plager deres born med at lære
udenad, nemlig sá at de má kunne udenad oplæse hele bonneboger og
katekismuser, som indeholder de storste religionens hemmeligheder,
de má selv bekjende, at deres born er endnu ikke bekvemmen til at
begribe og forstá de ords rette forstand og mening, hvilke de ligesom
med en gravstik har indgravet i deres hukommelse; men de haaber at de
skal lære at forstá det nár de fár mere forstand; men hvad hjælper da
dette dem? Siden det er vist, at sá snart forstanden er bekvem til at
forstá en hemmelighed af religionen, eller nogle læresætninger af
sædelæren eller politiken, sá kan den langt bedre beholde sligt i
hukommelsen, end nár man har opfyldt den med en mængde af
fremmede ekspressioner som gcmenlig svækker den, siden sádanne
ekspressioner forderver begrebets renhed; thi ethvert barn begriber ting
og exprimerer dem pá sin máde.12
Þýðing Jóns Þorlákssonar:13
Nær menn þvinga eitt barn, sem margoft plagar að ske, að þau skuli
læra soddan orð utanað sem fullorðið fólk hefur brúkað til að útskýra
með sína hæstu þanka; þá kann það vel orðunum að behalda og þau að
muna, en ekki orðanna skilningi. Þeir sem soleiðis plaga sín börn með
því að læra áfram, nefnilega: að þau skuli geta lesið utanbókar heilar
bænabækur og katekisma, sem innihalda þá stærstu trúarinnar leyndar-
dóma, þeir mega sjálfir meðkenna að þeirra börn eru enn ekki fær fyrir
að grípa og undirstanda þeirra orða rétta skilningsmeining, hver þeir
líka sem með einni grafskrift14 hafa inngrafið í þeirra minni. En þeir
vona þau muni læra að skilja það, nær þau fá meiri skilning. En hvað
hjálpar þeim þá þetta? Með því það er víst, að svo snart skilningurinn
er fær til að skilja einn leyndardóm af kristindóminum, eður noltkrar
lærdómsgreinar af siðalærdóminum og þeim verdslega lærdómi, svo
kann hann miklu betur behalda slíku í minni sér, en nær menn hafa
uppfyllt hann með fjölda af framandi útskýringum sem hann almenni-
lega veikja, þar eð soddan útskýringar fordjarfa hugboðsins hreinleika,
því sérhvert barn skynjar einn hlut og útmálar hann eftir sínum máta.15
Danneskjold óttaðist að börn næðu jafnvel aldrei svo háu
þroskastigi að þau skildu „þá stærstu trúarinnar leyndar-
12 Bls. 102-03.
13 Stafsetning hefur verið færð til nútímahorfs.
14 Orðrétt þýðing væri hér grafall, grafalur eða grefill. Öll þau orð eru til í ís-
lensku þegar Jón þýðir. Hins vegar væri næsta smásmugulegt að flokka þetta
undir beina þýðingarvillu. Kannski taldi Jón sig koma líkingunni betur til
skila á þennan hátt. Einnig veróur að minnast þess að Jón fór aldrei yfir þýð-
inguna, þar eð aldrei kom til að gengið væri frá henni til útgáfu.
15 Bls. 186-88 í handriti.
53