Ritmennt - 01.01.2004, Síða 109

RITMENNT
BEITT SÁ HAFÐI BJÖRTUM ANDANS VIGRI
Sama heimild greinir frá því að síra Jón
hafi verið „gáfaður maður og vel að sér í
erlendum tungumálum ... [t]alinn var hann
kennimaður allgóður."14 Einnig segir að
prestur hafi verið „bráðlyndur við drylck og
heitingagjarn, ef út af bar. Odrukkinn var
hann stilltur og umgengnisgóður."15 Þá
segir þjóðsagan að prestur hafi verið „fjöl-
kunnugur mjög" og sumir því haft af
honum „beyg nokkurn".16
Sighvatur Grímsson og æviágrípið
Hér á eftir er prentað æviágrip síra Jóns,
skrásett á haustdögum 1870 eftir lionum
sjálfum af Sighvati Grímssyni Borgfirðingi
(1840-1930).17 Ágripið er varðveitt í Lands-
bókasafni íslands - Háskó 1 abókasafni undir
safnmarlcinu JS 372 8vo í sérinnbundnu
lcveri (sem er samtals 21 tölusett síða).
Vorið 1869 flutti Sighvatur, þá rétt tæplega
þrítugur, með fjölslcyldu sína að Klúlcu í
Bjarnarfirði í Strandasýslu. Um dvöl sína þar
segir Siglivatur í sjálfsævisögu sinni: „Bjó
hann þar í fjögur ár við lítil efni og óhægð
milcla í mesta harðindaplássi og lifði rnest af
skriftum sínum fyrir ýmsa ... tók þó að safna
ýmsu til prestaævisagna um allt land, sem
hann jólc jafnan síðan."18 Prestaævir Siglivats
eru milclar að vöxtum, 16 bindi aulc nafna-
slcrár (bundnar í 22 bælcur) og rúmlega 14
þúsund blaðsíður. Hann byrjaði að safna til
þeirra um 1870 og vann að þeim svo til alla
ævi, eða í um sex áratugi.19 Sighvatur byrjar
því að viða að sér efni fyrir þetta milcla verlc
þegar hann er nýfluttur norður á Strandir. Og
meðal hans fyrstu heimildamanna, ef til vill
sá allra fyrsti, er gamli uppgjafarpresturinn á
Hafnarhólmi, síra Jón Sigurðsson.
í dagbólc sinni greinir Sighvatur frá sam-
slciptum sínum við síra Jón. 15. september
1870 slcrifar hann: „Eg fór yfir að Hafnar-
hólmi, verð þar í nótt, og byrjaði að slcrifa
14 Þjóðsögur og þættir II, 104 (sbr. Vestfirzkar þjóð-
sögur III, 120).
15 Tilv. rit, 104 (sbr. Vestfirzkar þjóðsögur III, 120). -
Raunar er sagt um þau prestshjónin að þau hafi
bæði verið drykkfelld og talið að „vandaður maður
og góður mundi [síra Jón] verið hafa, ef kona hans
hefði haft bætandi áhrif á hann fremur en hið gagn-
stæða" (s.st.). - Vissulega ber að slá varnagla við því
sem þjóðsögur greina frá; fyrst og fremst má hafa af
þeim mikið gaman. A lausum tvíblöðungi í Lbs
1014 4to (samtínings-handrit frá Jóni Borgfirðingi)
segir í minningarorðum um Þórdísi að hún hafi
verið „hjartagóð og trygglynd og gáfuð vel." Enn-
fremur lcemur þar fram að fyrir utan sin eigin börn
hafi þau hjónin alið upp sjö börn „slcyld og vanda-
laus án meðgjafar."
16 Tilv. rit, 104. Samanber frásögnina af viðskiptum
síra Jóns og Bjarna bónda í Sandahúsum: „Aldrei
vildi Bjarni þó ganga til altaris hjá séra Jóni. Kvaðst
hann eitt sinn hafa verið fylgdarmaður hans yfir
heiði eina. Hefði prestur þá verið ölvaður mjög og
sagt sér of margar aðferðir við hin fornu fræði, til
þess að hann gæti þegið af lronum salcramenti"
(Þjóðsögur og þættir II, 108; sbr. Vestfirzkar þjóð-
sögur III, 129-30). - Eins og dæmin sanna þurfti
jafnan elclci milcið til að galdrarykti festist við
menn, einkurn þegar Vestfirðingar áttu í hlut! I
Vestfirzkum þjóðsögum segir þrátt fyrir allt um síra
Jón: „Fáar sagnir eru þó um kunnáttubrögð eða
brellur sira Jóns, og mun fjölkynngisorð mest hafa
við hann fest af heiftyrðum þeim er hann samtvinn-
aði og lét óspart úti við sólcnarbörn sín" (III, 121).
17 Um Sighvat Grímsson sjá: Björn H. Jónsson, „Saga
Sighvatar Grímssonar Borgfirðings." Ársrit Sögufé-
lags ísfirðinga (1961), 141-70.
18 Sighvatur Grímsson, „Æviágrip Sighvats Gríms-
sonar Borgfirðings fram til 27. des. 1892 eftir sjálfan
hann." Árbók Landsbókasafns íslands 1964, 97. -
Æviágrip sitt slcráði Sighvatur í lok árs 1892 og í
þriðju persónu eins og algengt var meðal fræðaþula
á 19. öld; það er varðveitt í Lbs 3623 8vo.
19 Sjá Davíð Ólafsson, „„Slcrifaðar í lcöldum og óhent-
ugum sjóbúðum ..." - Sighvatur Grímsson Borgfirð-
ingur og miðlun bókmenningar á Vestfjörðum á síð-
ari hluta 19. aldar." Ársrit Sögufélags Isfirðinga
(2003), 231.
105