Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 142

OGMUNDUR HELGASON
RITMENNT
Indridi G.
Þorsteinsson
Kápumynd: Auglýsingastofa
Kristínar Þorstcinsdóttur.
holti og í Sæmundarhlíð í Skagafirði. Innri málsefni endurspegla
þó ekki sannleika viðburðanna í smáatriðum, heldur eru sveigð
að lögmálum bókmenntalegrar listar.
Fátækur og barnmargur bóndi býr á fremur afskekktu heiðar-
lcoti. Og heldur en að fara á sveitina, gerist hann sauðaþjófur eða
svo virðist, sem síðar verður eins og að áráttu. Hann er grunað-
ur og kærður, svo að sýslumaður, sem annars er maður friðsemd-
ar og sátta, neyðist til að láta gera allsherjarleit hjá honum. Þá
finnast órækar sannanir um sekt hins grunaða, og er þjófurinn
dæmdur og heimilið leyst upp.
Þegar Þjófur í paradís kom út, voru liðnir innan við þrír áratug-
ir frá því þeir atburðir gerðust, sem urðu lcveikjan að sögunni.
Umræðan um listrænt gildi verksins hvarf brátt út í veður og vind
fyrir þeim atburðum, er um var fjallað, og þótti mörgum skorta á
nærgætni í garð nánustu sltyldmenna með því að nota þetta efni,
en ekki voru þó allir á eitt sáttir fremur en fyrri daginn.
Þessar deilur voru þó elcki réttmætar gagnvart sjálfri sögunni,
sem er langt í frá að vera yfirborðskennd lýsing á þeim atburð-
um, sem lágu að baki, heldur í reynd úttekt á þeirri brothættu
paradís, sem bændasamfélagið hafði reynst þegar skyggnst var
undir yfirborðið.
Þótt manneðlið sé hvarvetna eitt og hið sama, geta aðstæð-
urnar þó dregið alls ólíkustu eðlisþætti fram í dagsljósið. í lok
sögunnar, þegar horft er á eftir þjófnum á leið í fangelsi - út úr
paradísinni - hugsar bóndinn, sem miðlar sýn sögunnar, til þessa
manns, sem hann hafði af kynningunni einungis trúað til góðra
verka „... um slíka menn verður ekki lesið af bókum ... kannski
þylcja þeir of ómerkilegir. Kannski eru þeir óprenthæfir af því að
þeir eru ekki annað en dimm meginlönd, þrátt fyrir hátimbrað-
ar kirkjur og djúp vísindi, og gallar þeirra koma upp úr myrkr-
inu."
Norðan við stríð
Það liðu fjögur ár, til ársins 1971, að út kom ný skáldsaga frá
hendi Indriða, og síðan aftur átta ár til þeirrar næstu eða til árs-
ins 1979. Þær tvær bækur, sem hér um ræðir, eru Norðan við
stríð og Unglingsvetur. Nú er sögusviðið ekki lengur Skagafjörð-
ur, heldur Akureyri með sínum kennileitum, Pollinum og götu-
nöfnum á Eyrinni og umhverfi á síðari heimsstyrjaldarárunum
138