Ritmennt - 01.01.2004, Page 156

ISLENSKUR SONGLAGAARFUR 1550-1800
RITMENNT
Að lokum var skrifuð stutt samantekt við hvern sálm þar sem
var gerð grein fyrir fjölda laga við sálminn, tilbrigðum við þau,
uppruna lagsins eða laganna og hvernig þau hafa varðveist í tím-
anna rás.14
Einnig hafa nú verið skoðuð yngri handrit og prentaðar bækur
eftir 1800.15 Þessi rit hafa að geyma fjölda tilbrigða við gömlu lög-
in og sýna vel þær breytingar sem hafa orðið um aldir. Rökin fyr-
ir því að huga að úrvali yngri rita voru þau að gera grein fyrir þeim
breytingum sem verða á lögunum frá því þau koma fyrst inn í ís-
lenskan sálmasöng á síðari hluta 16. aldar og hvernig þau voru
sungin 300 árum síðar. Handritauppskriftirnar eru í raun brú á
milli lagsins í prentuðu bókunum, þar sem það hélst nánast
óbreytt í aldanna rás, og lagsins eins og það var sungið á 19. öld.
Niðurstöður þessa samanburðar staðfestu grun greinarhöf-
undar um að í handritum væri að finna bæði aragrúa tilbrigða
við lögin í prentuðum bólcum sem og áður óþeklct íslensk lög.
Fjöldi þessara laga var þó mun meiri en nokkur gat ímyndað sér.
Við þá 111 jóla- og dagtíðasálma sem skoðaðir hafa verið voru
alls 128 lög.16 Þess ber að geta að aðeins eru talin með sjálfstæð,
ólík lög en ekki þegar um mörg tilbrigði laganna er að ræða.17 Öll
14 í raun hefur um leið verið unnið að skráningu á sálmalögum í prentuðum
bókum. Fjöldi laga í þeim hefur nú verið skráður á sama hátt og lögin úr
handritunum. Slíkt hefur aldrei verið gert áður þó að bækurnar sjálfar hafi
verið skoðaðar og sálmarnir í þeim.
15 Um er að ræða þessi handrit: HSK 64 4to. Söngreglur og sálmalög, skrifað af
Gísla Magnússyni 1861; Lbs 4293 8vo. Lagauppskriftir slcráðar af séra Sig-
tryggi Guðlaugssyni á Núpi í Dýrafirði á s.hl. 19. og f.hl. 20. aldar,- Lbs 2848
4to. Sálmalög, eins og þau voru sungin á íslandi um miðja 19. öld skrifuð upp
af síra Sigtryggi Guðlaugssyni um 1940 og Lbs 4689 4to. Fimmtíu sálmalög
skrifuð af Kristni Guðlaugssyni á Núpi í Dýrafirði á f.hl. 20. aldar. Bækurnar
voru: Pétur Guðjónsson: Islensk sálmasöngs- og messubók með nótum■
Kaupmannahöfn 1861. Pétur Guðjónsson: Sálmasöngsbók meó þrem rödd-
um. Kaupmannahöfn 1878. Ari Sæmundsen: Leiðarvísir til að spila á
langspil og til að læra sálmalög eftir nótum, og nótur með bókstöfum til
allra sálmalaga, sem eru í messusöngsbók vorri, og þaraðauki til nokkurra
fleiri sálmalaga, handa unglingum og viðvaningum. Akureyri 1855. Bjarni
Þorsteinsson: íslensk sálmasöngsbók með fjórum röddum. Reykjavík 1903.
16 Fjölda laga var nokkuð misskipt á milli sálmasafnanna, við 43 jólasálma voru
alls skrifuð 66 lög en við 68 dagtíðasálma voru aðeins 62 lög.
17 Tilbrigði er mjög sveigjanlegt hugtak og í handritunum eru sum lögin til í
fjölda mismunandi tilbrigða. Oft munar aðeins um einstaka nótur en stund-
um hafa lögin tekið talsverðum breytingum og eru komin óraveg frá upp-
runalega laginu.
152