Vera - 01.04.2000, Blaðsíða 31

£E M I N I S I L
P F R
A
r i n
Anna Olafsdottir Björnsson
O f b e I d i ð g
Nýsjálenska kvikmyndin Eitt sinn stríðsmenn vakti mikla athygli
fyrir nokkrum árum og hreyfði við umræðu um heimilisofbeldi og
afleiðingar þess. Hún var óvenju miskunnarlaus og skildi flesta
sem hana sáu eftir hálf lamaða en þó ekki án vonar. Er framhalds-
mynd var gerð í kjölfarið voru margir efins um að það væri ger-
legt að skapa viðlíka áhrif. Á margan hátt eru myndirnar tvær
ólíkar, þótt persónurnar séu þær sömu, en áhrifin eru ótrúlega lík.
Cróft ofbeldi meðal unglinga
Framhaldsmyndin hefur liér á landi verið kölluð Eitt sinn stríðsmenn
II. Það er vel til fundið, ég veit eiginlega ekki hvernig ætti að þýða
enska titilinn What Becomes of the Broken Hearted þannig að kaldhæðn-
in skilaði sér til fullnustu. Enda erfitt að þýða lagalieiti. Að þessu sinni
er sjónum beint að unglingaofbeldi af hörðustu gerð. Atök tveggja
klíkuhópa maórískra ungmenna á Nýja Sjálandi eru baksvið myndar-
innar. Hún ber í fljótu bragði nokkurt yfirbragð spennumyndar en
ekki eitt augnablik er ofbeldi réttlætt, ekki eitt augnablik gleymum við
því að ofbeldi leiðir af sér meira ofbeldi og kemur engu góðu til leið-
ar. Hversu oft höfum við ekki verið nörruð til að fagna þegar „hetj-
urnar“ í spennumyndunum lemja mann og annan. Þannig er það ekki
í þessari mynd.
Skuggahliðin á paradís nýfrjálshyggjusamfélagsins
Unglingaheimurinn er vissulega grófari, vandamálin óhugnanlegri en
gengur og gerist á Islandi. I kjölfar mikillar einkavæðingar á Nýja-Sjá-
landi um 1990 fjölgaði fólki á útjaðri samfélagsins til muna. Lífsbar-
áttan í þessu landi, sem fyrrum gat með réttu gumað af réttlæti og
velferð, varð á skömmum tíma geysilega hörð og samfélaginu blæddi.
Garnla fólkið óttaðist um líf sitt og limi með ört vaxandi glæpatíðni
en hlutskipti allt of margra ungra Nýsjálendinga var lrinn harði lieim-
ur klíkunnar, ofbeldisins og glæpanna. Frumbyggjar Nýja-Sjálands,
Maóríarnir, og náskyldar þjóðir frá Kyrraliafseyjum voru meðal þeirra
sem áttu frekar undir högg að sækja. A meðan allt lék í lyndi og sam-
tryggingin var þokkalega góð var litið á Maóríana og Eyjabúana sem
merkilegan þátt í menningu hvíta samfélagsins sem yfirtók land þeir-
ra. Afstaðan var fljót að breytast þegar hluta frumbyggjanna var ýtt út
á ystu nöf. Afengisneysla, sem ekki er hluti menningar Maóría, hefur
líka farið illa með margan góðan manninn.
Ofbeldi er alþjóðlegt vandamál
Fyrri myndin var gagnrýnd nokkuð fyrir að draga upp allt of dökka
og neikvæða mynd af lífi Maóríanna en hún veitti líka innsýn í fallega
og friðsæla menningu þeirra. Eg get ómögulega séð að þessar mynd-
ir sýni nokkuð annað en ömurleika sem fylgir ofbeldi, hvar sem það
þrífst. Heimilisofbeldi fyrirfinnst allt eins á marmaragólfum auðugra
borgara eins og í skúmaskotum fátækralrverfanna. Klíkuofbeldið í síð-
ari myndinni á meira sameiginlegt með alþjóðlegri, neikvæðri ung-
lingamenningu lrvort sem er í nriðborg Los Angeles eða bakdyrameg-
in í seglbátaborginni Auckland. í báðunr tilvikunr kenrur glöggt franr
hve ríkur þáttur kvennakúgun og kvenfyrirlitning er í öllu ofbeldis-
mynstrinu.
ngur aftur
Ekki mér að kenna
Móðirin Beth, senr Rena Owen lék svo snilldarlega í fyrri myndinni, er
í bakgrunnslrlutverki í franrlraldsmyndinni. Vonin um betra líf, sem
blundaði í lok fyrri myndarinnar, hefur ekki reynst út í bláinn. Faðir-
inn, Jake Heke, er sem fyrr áberandi örlagavaldur, bæði með aðgerð-
um sínum og aðgerðaleysi. Hann reynir sífellt að réttlæta skefjalausa
ofbeldishneigð sína með afsökunum. Hann var barinn í æsku og kann
ekki annað (og nreira ofbeldi leysir það vandanrál? spyr nýja kærastan
um leið og lrún losar sig við lrann). Hann sér svo hræðilega eftir þessu
öllu (og er svo indæll þegar æðið er runnið af honum). Ekki er það
mér að kenna að börnin mín lenda í klíkum og ofbeldi, segir hann
sárnróðgaður (og sér ekki að það hafi neitt að segja að lrann hefur
hunsað þau í mörg ár).
Leikarar í erfiðum hlutverkum
Temuera Morrison túlkar föðurinn af nrikilli innlifun, einum of mikilli á
stundum. Hann bókstaflega sogar áhorfendur með sér í þennan myrka
heim reiðinnar sem hann lifir í. Sonur þeirra, Sonny, er í lykillrlutverki
og Clint Eruera skilar því ágætlega en fellur nokkuð í skuggann af stór-
leik Temuera. Ungu stúlkuna Taniu leikur Nancy Brunning. Hún er með
eitt erfiðasta lrlutverk nryndarinnar og veldur því mjög vel. Hún skil-
ar sérstaklega vel valdaleysi og ósýnileika stúlknanna í klíkunni sem
foringjarnir ráðskast með eftir geðþótta sínurn. Nokkrir þeirra sem
fara með smærri lrlutverkin í klíkunum komast nærri því að stela sen-
unni af ungmennunum tveimur sem leiða söguna. Fjölskrúðugt lið í
nöturlegunr og óskaplega gleðisnauðunr lreimi.Trylltar senur þar sem
klíkan var að „skenrnrta" sér og ömurlegar aðstæður sviptu öllum
þeim ljóma af klíkulífi sem örlar á í sumum anrerískum kvikmyndum
nú seinni árin.
Ekki fyrir alla
„Svona kvikmynd er ekki hægt að horfa á nenra klukkan tvö á dag-
inn,“ var ein af atlrugasenrdunum senr ég heyrði eftir að hafa séð Eitt
sinn stríðsmenn II. Mig ránrar í svipaðar athugsemdir eftir fyrri
inyndina. Víst er unr það að þessar nryndir lrverfa ekki svo glatt úr
huganum. Galdur þeirra er sá að gera áhorfandann að þátttakanda í lífi
frásagnarinnar unr stund. Og það tekst, þrátt fyrir að umhverfið sé
sem betur fer nrjög franrandlegt. Leikstjórinn, Iun Mune, lrefur afsann-
að þá kenningu að nrynd nr. 2 sé alltaf verri en fyrri nryndin og nýr
leikstjóri geti ekki leyst góðan af hólnri. Það er aldrei að vita nenra við
fáum að sjá þriðju myndina að nokkrum árunr liðnunr. Og liver veit
nema hún verði líka góð.
VER A •
31