Akranes - 01.07.1958, Blaðsíða 30

og afgreiddi þau á þann hátt, að mót-
partar undu vel við. Sama er að segja
um framkvæmdir hans í menningarmál-
um. Nægir þar að minna á tillögur þær,
er hann fékk Danakonung til að sam-
þykkja í skólamálum, þær horfðu til
mikilla framfara. En ekki rættist úr þeim
eftir dauða Gissurar biskups, enda héldu
þá aðrir á málunum, sem ekki höfðu
kraft hans gegn ásælni erlendri.
En það var óhamingja Islands, hvað
Gissurar biskups naut skammt við. Margt
hefði farið á annan veg hér á landi hefði
hann leitt hinn nýja sið í fastan sess hjá
þjóðinni. En ekki þýðir að ræða um það.
Það verður að taka því sem varð.
Þennan bakgrunn er nauðsynlegt að
hafa í huga, þegar athuga á sögu Reyk-
hyltinga, því Jón prestur yngri, bróðir
Gissurar biskups, var einlægur fylgismað-
ur hans og mest dálæti hafði Gissur bisk-
up á Jóni yngra af bræðrum sínum, eins
og eg mun síðar víkja að. Því er öruggt,
að Jón prestur yngri hefur allra manna
bezt þekkt hug og framkvæmdarvilja bisk-
ups í framfaramálum þeim, sem hann ætl-
aði sér að framkvæma á landi hér. Einnig
hefur Jón prestur yngri vitað hug biskups
betur en nokkur annar í trúarlegum efn-
um og hugmyndir hans tdl uppfyllingar
þeirra. Þvi tel eg hiklaust, að Jón prestur
yngri hafi í framkvæmd sýnt, hvemig
þessar skoðanir biskups voru í raun
réttri. Hann má því hiklaust telja með
sanni fyrirmynd lúthersks prests, mótað-
an af kirkju- og trúarstefnu Gissurar
biskups.
III.
Jón prestur yngri. — Ætt
hans og uppruni.
Jón prestur Einarsson, yngri, er fædd-
ur 1514. Sennilega í Holti á Síðu, því þar
er Gissur biskup, bróðir hans fæddur einu
eða tveimur árum áður. Hann var nefnd-
ur yngri til aðgreiningar frá hálfbróður
sínum, laungetnum, séra Jóni Einarssyni,
eldra, er síðast var prestur í Stafafelli í
Lóni og var hinn merkasti prestur.
Einar, faðir Jóns yngra, var Sigvalda-
son langalífs, Gunnarssonar. Er það köll-
uð Langalífsætt. Einar Sigvaldason var í
Kirkjubæ á Síðu hjá Halldóru abbadis,
systur sinni. Var hann þar í klaustrinu
sem verkstjóri eða ráðsmaður. Þar komst
hann í kvennamál nokkur. Fyrst átti hami
þar launson, er var Jón prestur eldri.
Síðan felldi hann hug til stúlku af lágum
stigum, er Gunnhildur hét Jónsdóttir. Var
hún þar í klaustrinu en ekki var hún
samt nunna eftir þvi sem ráða má af
heimildum. Abbadísinni líkaði það mið-
ur, að Einar hafði hug á Gunnhildi, og
ætlaði að stía þeim í sundur. Sendi hún
Gunnhildi austur í fjörðu og var hún þar
í tvö ár. En Einar undi ekki í klaustrinu
fyrr en hún kom þangað aftur. Eftir
það kvæntist hann henni og áttu þau
saman 14 böm.
Einar dó á sextugsaldri. Var þá ekkja
hans illa stödd með stóran bamahóp og
eflaust lítil efni. Eftir því sem ráða má
bjuggu þau þá á Hrauni í Landbroti,
sem var ein af jörðum Kirkjubæjarklaust-
urs. Halldóra abbadís hljóp þá undir
bagga með Gunnhildi og börnum hennar.
Hjálpaði hún þeim eins og hún frekast
gat og kom þeim öllum til nokkurra
mennta. Enda reyndust þau hin mestu
mannsefni.
Ætt Gunnhildar konu Einars Sigvalda-
sonar er ekki hægt að rekja fram. En
bróðir hennar er talinn Loftur, faðir
séra Jóns Loftssonar í Vatnsfirði. Jón
í Vatnsfirði var um marga hluti hinn
merkasti prestur og var meðal annars
rektor í Skálholti um tíma og síðar um-
166
AKRANES