Akranes - 01.07.1958, Blaðsíða 28

um sagnaritunar sinnar og fræðistarfa.
Þeir hafa unnið með honum að fræði-
störfum hans og sagnaritun. Það er að
vísu svo, að ekki er vitað um nöfn þess-
ara manna nema eins. En það er einhver
glæsilegasti sagnaritari landsins á þess-
um tíma. En þar á ég við Styrmi hirm
fróða Kárason, afkomanda Gissurar bisk-
ups Isleifssonar í Skálholti. Hann er einn
af merkustu rithöfundunum, sem mótaði
Landnámu. Það er vitað, að hann endur-
skapaði hana í byrjun 13. aldar. Ég
tel hiklaust í samráði og samvinnu við
Snorra Sturluson.
Frá því er sagt í Landnámu, að Hróð-
ólfur biskup var 19 ár í Bæ í Borgarfirði.
Þegar hann fór þaðan urðu þar eftir
munkar þrir. Þessi frásögn bendir sterk-
lega til þess, að kirkjulegar menntir hafi
þegar á 11. öld verið stimdaðar í Borgar-
firði. Liklegt þykir, að Hróðólfur biskup
hafi verið engilsaxneskur. Engilsaxar voru
á þessum tima lang hezt menntaðir allra
germannskra þjóða. Þeir voru þá orðnir
miklir sagnaritarar og áttu talsvert af
þjóðlegum hókmenntum á sinni eigin
tungu. Líklegt þykir mér, að borgfirzkir
menn hafi þegar á 11. öld numið af hin-
um klerklegu mönnum í Bæ hæði lestur
og skrift. Þar af leiðir, að borgfirzkir
hændur hafa þegar í árdögun söguritunar
hér á landi hafið ritim sagna og fróðleiks.
Sagnamenntir hafa þvi verið til í Borgar-
firði þegar Snorri Sturluson kom í Borg-
arfjörð og hóf sagnaritun sina. Hann kom
því til héraðs, sem átti sögulegar erfðir
ritaðar. Þessar erfðir hefur hann hagnýtt
í nýjum fræðum, sem hann mótaði á ný
meðan hann var höfðingi Borgfirðinga.
Borgarfjörður er því frá upphafi rit-
aldar hér á landi sagnahérað. En er aldir
liðu varð ekki síður stunduð þar sagnarit-
im, heldur en fyrr á öldum.
1 Reykholti hafa alltaf verið merkir
prestar, sem hafa gert garðinn frægan. En
á 16. öld kom þangað prestur ættaður úr
fjarlægri byggð. Hann reyndist hinn nýt-
asti í öllu starfi og merkur prestur. Af-
komendur hans sátu staðinn í tæp 200 ár
og er það einsdæmi í kirkjusögu landsins.
Þessi prestur varð og mikill ættfaðir horg-
firzkra manna og urðu afkomendur hans,
er stundir liðu sterkasti stofn horgfirzkra
bænda. Þessir ættmenn héldu Reykholt
með þeim glæsihrag, að stundum nálgað-
ist þann ljóma er um staðinn er frá ár-
dögun 13. aldar.
Frá þessum ættmönnum ætla ég að
segja hér í þessum greinum. Þeir eru oft
fyrr á öldum kallaðir Reykhyltingar. Þyk-
ir mér rétt að halda því nafni hér.
Ég mun leitast við að byggja frásögn
mína alla á þeim heimildum, sem ég veit
traustastar og hef yfir að ráða. En ef mér
verður eitthvað á í frásögn minni, vonast
ég til, að þeir, sem kunnugri eru, sendi
mér leiðréttingar. Sérstaklega langar mig
til að komast í samband við borgfirzka
menn, sem kunna betur skil en ég á ,sum-
um þáttum horgfirzks atvinnulífs, sem
koma munu við sögu. Þetta á þó sérstak-
lega við Reykholtsdal og uppsveitir Borg-
arfjarðar. Mim ég víkja að þessu um
leið og tækifæri gefast.
II.
Tímamóta- og framfaramerm.
Siðaskiptaöldin varð mikill mnbrota-
tími í íslenzku þjóðlífi. Margt glataðist
þá af menningarlegum erfðum, sem mik-
il eftirsjá er í. En svo verður alltaf, þeg-
ar mikið innrót verður, hvort heldur er
í trúmálum eða þjóðmálum. Klaustrin hér
á landi fóstruðu margt, sem varð mjög
þjóðlegt og styrkti slíka menningu í land-
inu. Þau urðu henni til uppbyggingar á
margan hátt. Þar höfðu menn næði til að
164
AKRANES