Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1903, Blaðsíða 22

Af þessmn rásbnndnn halastjörnum er halastjarna Halley’s
sn eina, er sjeð verðnr með berum angum. Halastjarna Biela’s,
sem 1845 og 1852 sást skipt í tvo hluti, hefur ekki sjezt síðan;
en hin miklu stjörnnhröp, sem sánst 27.N<5vember 1872 og 1885,
hafa líklega stafað frá henni. Hún virðist því hafa sundrazt.
Eins virðist hafa farið fyrir halastjörnum Brórson’s og Tempel’s I,
sem hafa ekki sjezt síðan 1879, þótt þær ættn að birtast á nj
hjerumbil hvert sjötta ár.
Ári'ií 1901 birtist að eins ein ný halastjarna; en svo má
kalla, að hi}n sæist ekki nema á suðnrhelmingi hnattarins. Her.ni
skant um miðjan Apríl skyndilega upp úr geislahafi sólarinnar á
morgunhinininum, og var það, að því er menn bezt vita, búand-
maður í Urúguay, sem fyrst tók eptir henni hinn 12. Apríl, og
var hún þá afarskær stjarna með tveimur löngum hölum, öðrnm
mjög björtum, _en hinum daufari. Bjartari halinn klofnaði seinna
í tvo hala. I Maímánuði sást hún á kveldhimninum, en varð
þar þó skjótt ósýnilg berum augum.
í sambandi við halastjörnur standa stjörnuhröp; það hefur sem
sje optsinnis verið sannað, að brautir þeirra eru hinar sömu og
þær, er kunnar halastjðrnur ganga. Stjörnuhröpin eru smálíkamar,
vígahnettir, sem á leið sinni kringum sólina reka sig á jörðina
og núast svo í gufnhvolfi hennar, að þeir verða glóandi. Stjörnu-
hröp sjást á hverri heiðskírri nótt. En á vissum nóttum á árinu
eru mikil hrögð að þeim og birtast þau þá þannig, að hugsi
menn sjer brautir þeirra framlengdar aptur á bak, þá skera þær
hverjar aðrar £ sama stjörnumerkinu, í hinum svo nefnda geislan-
depli. þetta bendir á, að jörðin þá svífi f gegnum heilt flóð af
vígahnöttum. Slíkar nætur eru: næturnar 19.—25. Apríl, er
stjörnuhröpin virðast geisla út frá Hörpumcrkinu (Lýríadarnir),
næturnar kringum 10. Ágúst, er þau virðast að geisla út frá
Perseus (Perseídarnir eða tár Lárentíusar hins helga), næturnar
um miðjan Nóvember, er þau virðast að geisla út frá Ljónsmerk-
inu (Leónídarnir) og næturnar kringum 23. Nóvember, er þau
virðast geisla út frá Andrómedu; þessi síðasttöldu stjörnuhröp
stafa frá halastjörnu Biela’s og kallast því Bielídar.
PLÁNBTURNAR 1903.
Mærkúríus er vanalega svo nærri sólu, aií hann sjest ekki
með betum augum. 17. Janúar, 10. Maí, 7. September og 31.
December er hann leugst í austurátt frá sóiu, og gengur um
þetta leyti utidir 2, 3, t/4 og l3/4 stundu eptir sólarlag. 27
Febrúar, 28. Júní og 19. Október er hann lengst í vesturátt frá
sólu og kemur um þetta leyti upp '/4, l/4 og 2f/4 stundu fyrir
sólarupprás. Einkum kringnm hinn síðasttalda af þessum dögum
er gott tækifæri til að sjá Merkúríus sem morgunstjörnu, er hann
kemur upp í háaustri.
k'cnus gengur í ársbyrjun undir !/2 stundu eptir sóiarlag, en
birtist bráðlega á kveldhimninum, með því hún gongur síðar og
síðar undir, 1. Febrúar 1 !/2 stundu, 1. Marts 2‘/> stundu, 1.