Freyr - 01.03.1998, Blaðsíða 4

Frá ritstjórim
Sauðfjárrœkt
Eins og áður er komið fram verður sú breyting á
útgáfumálum Bændasamtaka íslands á þessu
ári að útgáfa sérrita BÍ um sauðfjárrækt og naut-
griparækt og að hluta hrossarækt verður felld undir
útgáfu Freys sem sérstök þemablöð af Frey. Stórar
töflur í „Sauðfjárræktinni“ og „Nautgriparæktinni“
verða þó áfram gefnar út sérstaklega en í takmörkuðu
upplagi. Þetta er gert annars vegar í hagræðingarskyni
en hins vegar í von um að efnið verði lesendum að-
gengilegra með þessu móti.
Oþarfi er að fara hér mörgum orðum um þann sam-
drátt og þrengingar sem gengið hafa yfir íslenskan
landbúnað síðustu tvo áratugi. Þessi samdráttur hefur
birst hvað augljósast í sauðfjárræktinni en árið 1978,
þegar búgreinin stóð með mestum blóma, nam inn-
vegin kindakjötsframleiðsla í sláturhús um 15.400
tonnum en á sl. ári, 1997, var innlagt kjöt 7.900 tonn.
Innanlandsneysla kindakjöts þessi ár var á sama hátt
um 9.800 tonn árið 1978 og komst upp í 10.908 tonn
árið 1982, en var 6.700 tonn árið 1997.
Útflutningur á kindakjöti hefur staðið með hléum
frá því á síðustu öld, fyrst með fé á fæti, síðar sem salt-
kjöt og síðustu áratugi sem frosið kjöt. Þessi útflutn-
ingur hefur verið mikilvægur íslenskum landbúnaði
og búsetu í dreifbýli. Landbúnaður margra landa og
landssvæða á sér sína einkennisbúgrein, svo sem vín-
yrkju og ávaxtarækt í heitum löndum eða nautgripa-
og svínarækt og komrækt þar sem loftslag er tempr-
að. A Islandi er sauðfjárrækt einkennisbúgreinin þó að
nautgriparækt hafi á síðari árurn orðið umfangsmeiri.
Sauðféð hefur í aldanna ráð fallið best að harðbýlu
náttúrufari landsins og var löngum þjóðinni þörfust
til fæðis og klæðis.
Einkennisbúgrein hvers lands og landsvæðis verður
óhjákvæmilega mikilvægur þáttur í menningu og
menningararfleið þess. Þannig þarf ekki að fara í
grafgötur um áhrif sauðfjárræktar og annarra gamal-
gróinna búskaparhátta á íslenska tungu og menningu.
Jafnframt hefur komið skýrt í ljós á síðari tímum að
það er ræktun hins þjóðlega á hverjum stað sem gefur
hverri þjóð mest gildi, jafnt heima fyrir og á alþjóð-
legum vettvangi. Nærtækt dæmi um það er að sú við-
urkenning sem Halldór Kiljan Laxnes hlaut íyrir rit-
verk sín sem sóttu efni í þjóðlegan sagnabrunn og voru
skrifuð á tungu fámennrar þjóðar.
Með miklum tækniframförum í heiminum og
sterkum kröfum um efnalega velmegun í hinum ríkari
hluta heims, hvað sem þörfum náttúrunnar liði, var
svo komið í lok áttunda áratugar aldarinnar að of-
framboð var orðið á matvælum í heiminum. Það
leiddi til verðlækkunar á mat og jafnvel verðhruns á
matvælum umfram þarfir markaðarins. Þetta ástand
hefur orðið til hnekkis landbúnaði í fjölmörgum lönd-
um og valdið mörgum þjóðum hins vestræna heims
miklum fjárútlátum í styrkjum til landbúnaðar. Til að
leysa þessi vandamál hafa farið fram margar lotur af
GATT-viðræðum og stofnuð hefur verið Alþjóðavið-
skiptastofnunin WTO.
A íslandi hefur þetta ástand í landbúnaði einkum
bitnað á sauðfjárrækt, bæði vegna þess að sauðfjár-
rækt á sér sterkari hefð sem útflutningsgrein en aðrar
búgreinar, og hefur þar sætt verðlækkunum, og vegna
þess að kindakjöt á í harðnandi samkeppni við annað
kjöt á innanlandsmarkaði. Þó að flestar búgreinar hér
á landi hafi gengið í gegnum erfiðleika og tekjulækk-
un er heildarsamdráttur hvergi meiri en í sauðfjárrækt
og hlutfallslegur óvíða meiri. A hinn bóginn er sauð-
fjárrækt mikilvægasta búgreinin fyrir byggð í dreif-
býli hér á landi og því mikilvægari sem lengra er til
stæni þéttbýlis eða markaðssvæða. Sauðfjárrækt, sem
einkennisbúgrein íslensks landbúnaðar, er jafnframt
meira samofin öllu því sem íslenskt getur kallast, eða
m.ö.o. íslenskri menningu, en aðrar greinar landbún-
aðarins. Þetta kallar á tilfinningaleg viðbrögð til
stuðnings sauðkindinni og varðveislu byggðar í dreif-
býli. Það gefur t.d. aðra tilfinningu að fara um sveitir
í byggð eða um eyðibyggðir. En viðbrögðin geta
einnig verið neikvæð þar sem sauðfé er tengt gróður-
eyðingu og uppblæstri.
Alkunna er hve sauðfé veitir mörgum fjárbóndan-
um mikla lífsfyllingu. Hann þekkir gjaman hveija
kind með nafni og jafnvel lund hennar. Ofugt við sókn
fólks í þægilegt líf finnur fjárbóndinn lífsfyllingu sína í
göngum og leitum sem eru sífellt tilhlökkunarefni
þótt vitað sé að þeim fylgir oft vosbúð og hrakningar.
Þessi átök við náttúruna, þar sem um leið er verið
að sækja lífsbjörgina, eru verðmæti sem e.t.v. er erfitt
að mæla á kvarða eða vog. Augljóslega væri missir af
því ef menn fýsti ekki lengur að fara í göngur.
M.E.
4 - Freyr 2/98