Freyr - 01.03.1998, Blaðsíða 44

Lambhrútaskoðun
haustið 1997
Ráðunautar hafa lengi veitt bænd-
um aðstoð við lambhrútaval
sem tvímælalaust er einhver allra
mikilvægasti hlekkurinn í ræktunar-
starfmu á hverju búi. Fátt ræður
meiru um hvemig ræktun þróast á
búinu næstu misseri eins og hvemig
það val heppnast.
Fyrir um tveim áratugum hóf
Hjalti Gestsson að halda skipulegar
sýningar á lambhrútum á Suðurlandi
og um lrkt leyti fóru Einar E. Gísla-
son í Skagafirði og Olafur G. Vagns-
son í Eyjafirði að taka upp samræmt
form við lambhrútadóma. Þetta form
hefur síðan í áranna rás verið þróað
og samræmt og hefur nú í nokkur ár
verið notað í öllum hémðum.
Hlutur nákvæms vals á lambhrút-
um hefur vaxið verulega í kynbóta-
starfseminni með tilkomu ómsjár-
innar. Bændur hafa verið hvattir til
að taka upp í þessu sambandi skipu-
leg vinnubrögð við valið, þannig að
þeir láti ómmæla og stiga á hverju
hausti þrefalt til fimmfaldan fjölda
þeirra hrútlamba sem áætlað er að
setja á til að fá góðan hóp úr að
velja. Til að hvetja til aukinnar notk-
unar ómsjármælinga við lambaval
voru teknar upp skipulegar afkvæma-
sýningar haustið 1993. Um þær sýn-
ingar er fjallað í annarri grein hér í
blaðinu.
Síðustu árin hefur verið reynt að
safna á skipulegan hátt niðurstöðum
úr lambhrútaskoðun og síðustu ár
verið gerð grein fyrir niðurstöðum
þeirra í Sauðfjárræktinni. Hér á eftir
verðu gerð grein fyrir nokkru af nið-
urstöðum úr þeirri skoðun haustið
1997.
Þau gögn sem mynda grunn að
skoðun lambhrúta verða til með
tvennu móti. Stærstur hluti þeirra
eru niðurstöður um lambhrúta sem

eftir lón Viðar Jónmundsson V |
Bændasam- tökum íslands

koma til skoðunar við mat á af-
kvæmum sæðingarstöðvarhrúta og
val ásetningshrúta en auk þess er um
að ræða niðurstöður fyrir þau hrút-
lömb sem koma til skoðunar við af-
kvæmasýningar. Eins og fram kem-
ur f grein um þá skoðun hafa þær
sýningar á síðustu árum þróast meira
yfir í skoðun á gimbrum, þannig að
hópur hrútlamba stækkar þar ekki.
Haustið 1997 var umtalsverð
aukning í slíkri skipulegri skoðun á
hrútlömbum frá því sem áður hefur
verið. Samtals komu til uppgjörs
upplýsingar fyrir 7296 hrútlömb,
sem er umtalsverð aukning frá því
sem áður hefur verið. A mynd er
sýnt hvemig fjöldi stigaðra hrút-
lamba skiptist eftir sýslum. Eins og
ætíð þá hefur það veruleg áhrif á
fjölda skoðaðra lamba á hverju
svæði hvar hverju sinni er að finna
afkvæmi sæðingarstöðvarhrúta. I
skoðun eru nú færri lömb á Vestur-
landi en 1996, en þau eru nú fleiri á
Vestfjörðum og einnig fjölgar enn í
Strandasýslu, en þar er umfang
slíkrar skoðunar meira en á nokkrum
öðrum stað á landinu. I Húnavatns-
sýslum fara um hendur dómara heid-
ur færri lömb en haustið 1996.
Lömbum í skoðun fjölgar hins vegar
umtalsvert í Skagafirði, Eyjafirði,
Þingeyjarsýslum og Múlasýslum.
Heldur fækkar í Austur-Skaftafells-
sýslu en á Suðurlandi breytist fjöldi
skoðaðra lamba ekki mikið.
Vænst voru lömbin sem skoðuð
vom í Múlasýslum, en einnig vom
mjög væn lömb víða norðanlands og
á Vestfjörðum, en öllu minnstur
vænleiki var á Suðurlandi og í Aust-
ur-Skaftafellssýslu.
Við stigun lamba kemur fram lík-
ur munur og áður, sem skýrist lík-
lega öðru fremur af mun á milli
dómara. Lömb stigast hærra á Suð-
urlandi en í öðmm landshlutum eins
og áður.
Langsamlega mikilvægustu nið-
urstöður sem fram koma í hinum
sameiginlegu gögnum fyrir lamb-
hrútaskoðun eru um syni þeirra
hrúta sem í notkun hafa verið á sæð-
ingarstöðvunum. Undan þessum
hrútum koma fram gríðarlega stórir
afkvæmahópar við mjög breytilegar
aðstæður þannig að um þessa hrúta
fæst meiri og nákvæmari dómur en
um aðra kynbótagripi.
Fyrir hrúta á sæðingarstöðvunum
eru sameinaðar upplýsingar úr óm-
sjármælingum á þann hátt að leiðrétt
er fyrir þungamun lamba og þeim
mun sem er á mælingum á milli hér-
aða. Munur í ómsjármælingum milli
héraða skýrist af mismunandi gerð-
um tækja sem notuð eru við mæl-
ingamar og ólíkum venjum hjá mæl-
ingarmönnum við aflestur af tækj-
unum. Þegar búið er að leiðrétta fyr-
ir slíkum áhrifum fást þær niður-
stöður fyrir afkvæmahópa stöðvar-
hrútanna sem sýndar eru í töflum hér
með greininni.
Þama er að finna niðurstöður um
afkvæmi 39 hrúta sem notaðir vom á
stöðvunum í desember 1996. Af
þessum hrútum eru 15 kollóttir og
24 hymdir. Eins og áður þá kemur
fram mikill munur á milli þessara
44 - Freyr 2/98