Freyr - 01.05.1999, Qupperneq 53

Fóðrun gemlinga
Segja má að það sé orðin gróin
hefð hjá íslenskum sauðfjár-
bændum að láta gemlinga
eiga lömb enda eykur slíkt hag-
kvæmni sauðfjárbúskaparins ef rétt
er að staðið. Með stöðugt betri og
réttari fóðrun og meðferð er óhætt
að segja að flestir bændur hafi náð
góðum tökum á þessu búskaparlagi,
þótt við og við heyrist af lélegum
árangri á einstaka búi sem oftast má
rekja til fóðursins, bæði magns þess
og gæða svo og fóðrunarlagsins.
Gemlingurinn er skepna sem er í
vexti og því þarf að fúllnægja vaxt-
arþörf hans til að hann vaxi og
þroskist eðlilega, og sé hann auk
þess með fangi, er brýn nauðsyn að
fullnægja fósturþörfmni þar sem
fósturvöxturinn hefúr forgang yfir
líkamsvöxtinn, þannig að ef þörf-
inni til fósturvaxtar er ekki full-
nægt, virkjar gemlingurinn eigin
líkamsvefi sína til þess að mæta
henni, á kostnað eigin líkamsvaxtar
og þroska.
Ýmsar rannsóknir á uppeldi
geldra og lembdra gemlinga hafa
verið gerðar á Hesti í áranna rás.
Við íjárskiptin 1950 rannsakaði
Halldór Pálsson áhrif fangs á fyrsta
vetri á vöxt og þroska ánna og
sýndi fram á að þroskatap lembdra
gemlinga, sem þyngdust um tæp 7
kg lambsveturin, hafði ekki unnist
upp við 28 mánaða aldur miðað við
þroska gemlinga sem geldir voru
lambsveturinn en með lambi tvæ-
vetlur.
Veturinn 1972 var gerð á Hesti
tilraun með samanburð á vexti 108
geldra gemlinga í tveimur jöfnum
hópum, við mismikla fóðrun
lambsveturinn og áhrif slíkrar fóðr-
unar á æviframleiðslu þeirra frá
öðrum til 8 vetra aldurs. Vanfóðr-
aðir gemlingar léttust um 2,1 kg yf-
ir veturinn en þeir betur fóðruðu
þyngdust um 7,7 kg og nam því
þyngdarmismunur hópanna 9,8 kg
um vorið. Þessi þyngdarmunur
eftir
Stefán Sch.
Thorsteinsson,
Sigvalda
Jónsson
og
Inga Garðar
Sigurðsson
Rannsókna-
stofnun
landbún-
aðarins
vannst ekki upp fyrr en við 33 mán-
aða aldur, en þá fyrst náðu vanfóðr-
uðu gemlingamir sama þunga og
þeir betur fóðmðu. Áhrif vanfóðr-
unarinnar komu hvorki niður á
mjólkurgetu ánna, þar sem ekki
kom ffam neinn munur á lamba-
vexti milli meðferða, né á endingu
þeirra. Hins vegar hafði þroskatap-
ið lambsveturinn afdráttarlaus áhrif
á frjósemina, þar sem hún var hvert
ár, frá öðrum til 8 vetra aldurs,
minni í kvalda hópnum og nam sá
munur 0,10 lömbum á á til jafnað-
ar. Þessar niðurstöður em í góðu
samræmi við rannsóknir á uppeldi á
Svathöfðafé í Skotlandi sem sýnt
hafa að lélegt atlæti lambsveturinn
hefúr hamlandi áhrif á frjósemi síð-
ari ára.
Mikilvægasta næringarefnið til
vaxtar og þroska eru próteinin
(eggjahvítuefnin). í 3ja ára saman-
burðartilraun á haust- og vetrarrún-
ing 502 ásetningslamba, sem fóðr-
uð vom með og án fískimjöls vet-
uma 1985 - 1987, komu berlega í
ljós áhrif fiskimjölsins á vöxt geml-
inganna. Við sama heyát þyngdust
haustklipptir og vetrarklipptir
lembdir gemlingar, sem fengu 50 g
af fiskimjöli daglega frá nóvember-
byrjun til burðar, um 18,4 kg að
meðaltali samanborið við 15,5 kg
þyngingu þeirra, sem ekkert fiski-
mjöl fengu. Það kom einnig greini-
lega í ljós að fiskimjölsfóðruðu
gemlingamir höfðu betur þroskuð
júgur við burðinn og mjólkuðu
meira, eftir vexti lambanna að
dæma. Hins vegar hafði rúnings-
tíminn meiri áhrif á fæðingarþunga
lambanna en fiskimjölsgjöfin,
þannig að lömb haustklipptu geml-
inganna voru fædd um 11% þyngri
en þeirra sem vetrarklippt voru.
Þessu er öðm vísi farið hjá full-
vaxta ám, þar sem þekkt er að fiski-
mjölsgjöf með töðu síðasta mánuð-
inn fýrir burð hefúr aukið fæðingar-
þunga lamba um 7% -12% miðað
við töðugjöf eingöngu, og sýnir
þetta að þegar orkuþörfúm til vaxt-
ar og fósturmyndunar er fullnægt,
nýtast eggjahvítuefnin gemlingnum
til eigin vaxtar og þroska, en hjá
fúllvaxinni á að meiri hluta til fóst-
ursþroskans. Frá þvi þessar niður-
stöður lágu fyrir hefúr það verið
fastur siður á Hesti að fóðra ásetn-
ingslömbin með 40- 50 g af fiski-
mjöli daglega ffá fengitímalokum
til burðar.
Samanburöur á þrifum
og afurðum gemlinga á
þurrheyi og rúlluheyi
Vetuma 1995 til 1997 var gerður
samanburður á áti, þrifúm, lamba-
vexti og afúrðum gemlinga, sem
fóðraðir vom annars vegar á þurr-
heyi og hins vegar á rúllubundnu
heyi frá hýsingu til mánaðamóta
apríl-maí er sauðburður hófst.
Hvert ár var ásetningslömbunum
skipt í tvo jafna hópa efir þunga
þeirra í októberlok er þau vom
klippt og tekin á hús. Lömbin vom
vegin í fyrstu viku hvers mánaðar,
nema í mars, en þá vom þau vegin
er u.þ.b. fimm vikur vom til burðar
og í aprillok áður en burður hófst.
Frá og með desembervigtun vom
gefin stig fyrir holdarfar, sem met-
FREYR 5-6/99 - 53