Freyr - 01.05.1999, Side 60

Samanburður
á vexti, þrifum og kjötgæðum
geltra og ógeltra hrútlamba
Að tilhlutan Fagráðs í sauð-
fjárrækt var vorið 1997 var
gerð tilraun á Fjárræktarbúi
Rala að Hesti til að rannsaka áhrif
vorgeldingar hrútlamba á vöxt og
þroska þeirra samanborið við ógelt
hrútlömb.
Leyfi yfirdýralæknis þurfti til
geldingarinnar, þar sem lög banna
slíkt án deyfingar, og annaðist
Gunnar Öm Guðmundsson héraðs-
dýralæknir hana.
í tilrauninni var beitt tveimur mis-
munandi geldingaraðferðum. Annars
vegar vom lömbin gelt með geld-
ingartöng og hins vegar með gúmmi-
hring, sem glenntur er út með þar til
gerðri töng og síðan smeykt um
punginn innan við eistun þétt við
kviðinn. Við þessa aðferð stöðvast alt
blóðrennsli til eistna og pungs sem þá
visnar og fellur af um síðir, en
kviðurinn verður sléttur sem á
gimbrum væri. Þetta er sú geldingar-
aðferð sem almennt er notuð erlendis
við geldingu á unglömbum. Sam-
kvæmt bandarískum heimildum varir
sársaukinn við slíka geldingu í um
það bil 30-45 mínútur.
Við tangargeldingu (Burdizzo)
stöðvast blóðrennslið til eistnanna
og við það visna þau, en skepnan
heldur pungnum þótt lítið sé gagnið
í honum.
í tilraunina voru notaðar 24 tví-
lembur, sem allar gengu með hrút-
lömbum, og var annað lambið und-
an hverri á gelt, ýmist með töng eða
gúmmíhring, en hitt haft ógelt til
samanburðar. Lömbin voru vegin
og gelt 28. maí og var þá tekið mið
af þunga og aldri þeirra þannig að
hópamir væm sem jafnastir hvað
þá þætti varðar. Meðalaldur við
geldingu var 14 ± 5,7 dagar (meðal
eftir
Stefán Sch.
Thorsteinsson
Rannsóknar-
stofnun
Landbún-
aðarins
staðalfrávik) og hinn sami í báðum
geldingarmeðferðum
Þar sem kjötið af lömbunum var
| jafnframt ætlað í rannsókn á hrúta-
bragði (bragðprófanir) á vegum
Matvæladeildar RALA, var þeim
slátrað í fímm slátrunum, ljómm
pömm í hvert sinn, á hálfs mánaðar
fresti frá 5. nóvember til 8. janúar.
Þvi er uppgjörið á vexti þeirra og
þrifum bundið við tímabilið frá
fæðingu til 4. nóvember meðan
lömbin í flokkunum era óskert að
tölu og em þær niðurstöður sýndar
í töjlum 1 og 2 eftir geldingarað-
ferðum.
Frá því að lambám var sleppt í út-
haga í fyrstu viku júní og til ágúst-
byijunar gengu æmar með lömbum
sínum í heimalandinu, en frá þeim
tíma og til 29. september, er hefð-
bundin haustvigtun fór fram, var
þeim beitt á há. Frá 29. september
til 4. nóvember var lömbunum beitt
á grænfóður kál og rýgresi. Tvö
lömb voru felld úr uppgjörinu þar
sem annað lambið varð afbrigilegt
vegna útbrota (orf) en hitt villtist
undan, en bæði tilheyrðu þessi
lömb samanburðarhópnum við
hring-geldinguna.
Við vigtun 13. júní vantaði 3 pör
í báða hópa og er meðalþungi þeirra
því settur í sviga í töflunni, þar sem
hann er ekki alveg sambærilegur
við seinni vigtanir. Við þessa vigtun
var athugað hvemig geltu lömbin
hefðust við og var ekki annað að sjá
en að geldingin hefði tekist vel, þar
sem ekkert lamb var með ígerð.
Ekkert af hring-geltu lömbunum
hafði þá misst punginn, en 17
dögum síðar eða 30. júní var hann
dottinn af öllum.
Við tölfræðilegt uppgjör, bæði á
þunga á fæti og vaxtarhraða, var
prófað hvort marktækur mismunur
væri milli para innan geldingarað-
ferða og eins án tllits til geldingarað-
ferða, bæði með og án leiðréttingar
tyrir upphafsþunga 28. maí. Ekki
reyndist svo vera, bæði hvað varðar
þunga á fæti og vaxtarhraða. Næst
kemst munurinn að vera marktækur
(miðað við 95% tilfella) á þunga 29.
september og eins á vaxtartímabil-
inu frá 30. júní til 29. september á
milli geltu og ógeltu paranna.
Enda þótt ekki hafí komið fram
Tafla 1. Þunqi lamba á fæti, kq.
Geldingar aðferð Tala lamba Fæð. þungi Þungi við geldingu 28. maí 13. júní Vigtunardagar 30. júní 29. sept.14. okt. 4. nóv.
Töng 12 3,82 6,86 (10,57) 16,38 35,50 38,33 39,58
Samanb.lömb 12 3,62 7,08 (10,99) 16,73 37,00 40,08 40,83
Hringir 12 3,78 6,86 (10,31) 15,57 33,83 36,42 37,75 í
Samanb.lömb 10 3,80 7,15 (11,14) 16,69 38,10 41,10 42,00
Geldingar 24 3,78 6,86 (10,45) 15,97 34,67 37,82 38,67
Hrútar 22 3,70 7,11 (11,06) 16,71 37,48 40,83 41,36
60- FREYR 5-6/99