Freyr - 01.05.1999, Síða 64

faldað með PCR (polymerase chain
reaction) aðferðinni og breytileiki
þess rannsakaður með skerðibúta-
meltu. Melting á DNA með skerði-
ensíminu BspHI gefur upplýsingar
um gerð amínósýra í táknum númer
136 og 154 í príongeninu. Skerði-
ensímið klippir ef valine er í tákna
136 og/eða histidine í tákna 154.
Niðurstaðan verður mismunandi
stærðarbútar af DNA sem greina
má á agarósagelum. Á svipaðan
hátt var breytileiki í tákna 151
athugaður með skerðiensíminu
Avall. Þessi rannsókn einskorðað-
ist við tákna 136, 151 og 154 en
breytileiki í tákna 171 hefur ekki
fundist í íslensku fé. Hafrún Eva
Amardóttir líffræðingur og Valdi-
mar Búi Hauksson líffræðinenii
unnu að arfgerðagreiningunni.
Niðurstöður
Tíðni breytilegra samsæta í
príongeni þessara kinda var í góðu
samræmi við fyrri niðurstöður úr
rannsóknum á fé frá riðulausum
svæðum. Hlutfall þeirra kinda sem
höfðu amínósýruna valine í seti 136
(aukið riðunæmi) var 1,6% arflirein
(V/V) og 15,9% arfblendin (V/A)
(Tajla 1). Reyndist ekki vera mikill
breytileiki milli mismunandi riðu-
lausra svæða (11,6-20,8% V/A), en
þó nokkur milli einstakra bæja inn-
an svæðanna (t.d. Strandir: 0-33%
V/A). Breytileiki í tákna 151 (C/R)
fannst aðeins í 2,5% fjárins í heild,
en aðeins örfáir bæir standa á bak
við þá tíðnitölu. Þessi breytileiki er
tiltölulega algengur á einum bæj-
anna á Snæfellsnesi (20% C/R), en
fannst ennfremur á fjómm bæjum
til viðbótar (5-8%). Ekki er vitað
hvort C151 breytileikinn skipti
máli fyrir riðunæmi, en hann hefur
ekki fundist í riðusmituðu fé. í
tákna 154 er histidine í stað argin-
ins talið valda minnkuðu næmi fyr-
ir riðu en rúm 10% af fénu reyndist
vera arfblendið á þessum stað. Hér
sást áberandi munur milli svæða,
um 16% í Öræfum og á Snæfells-
nesi, en 2-3% á Ströndum og á bæj-
unum utan hinna þriggja skil-
greindu riðulausu svæða. Dreifíng-
in milli bæja innan Öræfanna var
nokkuð jöfn (11-20%), en á nokkuð
breiðu bili innan Snæfellsness (4-
35%).
Þessar niðurstöður sýna að nokk-
ur munur er á því milli svæða hve
mikill breytileiki fínnst á ákveðn-
um stöðum innan príongensins.
Einkum á þetta við um H154
breytileikann, sem virðist tengjast
lægri áhættu á riðusmiti, en hann er
töluvert algengari bæði á Snæfells-
nesi og í Öræfum en á Ströndum.
Áhættuarfgerðin (VI36) hins vegar
sýnir jafhari útbreiðslu yfir landið,
en hins vegar er breytileikinn oft
mikill milli bæja.
Nýting
Niðurstöður þessa verkefnis gefa
tækifæri til að nýta upplýsingar um
erfðauppbyggingu sérvalins fjár til
að reyna að fækka fé með áhættu-
arfgerð inn á sæðingastöðvunum og
fjölga því fé sem ber arfgerðir með
lægri áhættu á smiti. Einnig geta
einstakir bændur, sem fellt hafa fé
sitt vegna riðu, nýtt þessar upplýs-
ingar við kaup á liflömbum. Fylgst
verður með afdrifum fjárins.
Rannsóknir okkar á erfðabreyti-
leika í príongeni íslensks fjár hafa
sýnt að ekki er unnt að heimfæra er-
lendar niðurstöður beint upp á ís-
lenska sauðfjárstolhinn. Til dæmis
skortir breytileika í tákna 171 í ís-
lensku fé (um 1000 sýni rannsökuð),
en ákveðinn breytileiki sem finnst þar
í erlendu fé veldur minnkuðu
riðunæmi. Upplýsingar um aðstæður
hér á landi gætu nýst til að rækta upp
sauðfé sem hefði aukið þol gegn
riðusmiti. Má benda á að á hvetju ári
er valinn mjög takmarkaður fjöldi
hrúta sem notaður er til undaneldis
vítt og breitt um landið. Það gefur því
auga leið að ef hægt væri að velja
þessa hrúta með arfgerð príongensins
til hliðsjónar (auk annarra mikilvægra
þátta) væri hægt að hafa víðtæk áhrif
á framtíðar uppbyggingu íslenska
sauðfjárstofnsins hvað varðar smit-
næmi gagnvart riðu.
Verkefnið er styrkt af Framleiöni-
sjóði landbúnaðarins 1998.
Molar
Danskir bændur
í gapastokkinn
Nýjar reglur hafa tekið gildi í
Danmörku sem heimila að birt
séu nöfn bænda sem fylgja ekki
opinberum fyrirmælum í bú-
rekstri sínum. Nöfn þriggja kúa-
bænda hafa þannig verið birt; eins
fyrir það að blanda vatni í rnjólk-
ina, annars fyrir að vera með of
háa frumutölu i mjólk og hins
þriðja fyrir að fylgja ekki
fyrirmælum um innréttingar í
ijósi og vanrækslu á að eyma-
merkja kýr sinar. Tilgangurinn
með nafnabirtingunni er að vera
til viðvörunar öðrum bændum.
Dönsku landbúnaðarsamtökin
kalla þetta að innleiða á ný
gapastokkinn í Danmörku.
(Bondebladet nr. 12/1999).
Pólland ásakar
ESB
Pólski landbúnaðarráðhen-ann,
Jacek Janiszewski, kennir ESB
um þær miklu mótmælaaðgerðir
sem pólskir bændur efndu til sl.
vetur. Bændumir hafa mótmælt
versnandi kjörum. Landbúnaðar-
ráðherrann hefur gangrýnt ESB
fyrir að niðurgreiða verð á
svínakjöti sem flutt var út til Pól-
lands á sl. vetri. Pólskur landbún-
aður berst í bökkum eftir að efna-
hagur Rússlands hmndi í ágúst í
fyrra. ESB missti þar einnig
markað fyrir svínakjöt sitt en
ákvað í staðinn að beina útflutn-
ingi sínum til Póllands.
(Bonde og Smábruker
nr. 5/1999).
64- FREYR 5-6/99
FREYR 5/99 - 64