Freyr - 01.09.2001, Qupperneq 42

innar sem ekki eru fullbúnir og síð-
an hefjast námskeið þar sem þeir
þættir verða útskýrðir og farið bet-
ur yfir notkun handbókarinnar.
Hinn 1. janúar 2003 gengur
gæðastýring í sauðfjárrækt að fullu
í gildi. Ástæða er til þess að hvetja
bændur til þess að nýta tímann vel
næsta árið til þess að venjast notk-
un kerfisins.
Sigurður Eiríksson er með B.Sc.
próf af stjórnunarsviði rekstrar-
deildar Háskólans á Akureyri.
Moíar
Úrgangi breytt í áburð
Fyrsta verksmiðja í heimi, sem
framleiðir áburð úr lífrænum úr-
gangi, hefur hafið starfsemi sína í
Moss í Noregi. Fleiri slíkar verk-
smiðjur eru í undirbúningi, bæði í
Noregi og öðmm löndum.
í Noregi falla árlega til um 1,2
milljón tonn af h'frænum úrgangi.
Honurn þarf að ráðstafa og helst að
endumýta á skynsamlegan hátt.
Fyrirtækið Agronova AS hefur
þróað og tekið einkaleyfi á tækni við
að framleiða áburð úr úrgangi, þar
nreð töldum mataileifum. Verk-
smiðjan í Moss er hin fyrsta sem
fyrirtækið tekur í notkun. Hún mun
vinna úr 8000 tonnum af sorpi og
10.000 tonnum af matarleifum á ári,
þegar hámarksafköstum verður náð,
og úr því verða framleidd 8500 tonn
af áburði. Fyrirtækið hefur gert
samning við Felleskjöpet, sem er
samvinnufyrirtæki í eigu norskra
bænda, um að annast söluna.
Við framleiðsluna verður bætt
aukalega jurtanæringarefnum, m.a.
köfnunarefni og kalki, og söluvaran
verður seld þurrkuð, kornuð og
sekkjuð. Magn aðalnæringarefn-
anna NPK í reynsluframleiðslunni er
7 -1 - 3% og reynsla af áburðinum í
tilraunum er mjög góð.
Þekkt vandamál við sorp er að það
inniheldur stundum þungmálma
sem em hættulegir mönnum og dýr-
um. Gætt verður sérstaklega að inni-
haldi þeirra, bæði í hráefninu og
lokaafuiðinni, sem og innihaldi þrá-
virkra lífrænna eíha sem em skaðleg
umhverfinu.
Verð áburðarins verður hin sarna
og tilbúins áburðar miðað við efna-
innihald, að viðbættu álagi fyrir þau
áhrif sem þessi áburður er talinn hafa
sem jarðvegsbætandi eíhi og kalk-
gjafi.
Áburðurinn verður einkum ætlaður
til heimilisgarðræktar og við ræktun
garðflata og mnna-, trjáa- og blóma-
ræktar. Jafhframt er stefnt að mark-
aðssókn í almennum landbúnaði.
(Bondebladet, nr. 34-35/2001).
Ný græn bylting
Ofar öllu öðm í sögu mannsins
stendur baráttan fyrir daglegu brauði
og nægur matur hefúr lengstum ver-
ið forréttindi fárra. Framfarir í tækni
og vísindum á 20. öld breyttu þessari
stöðu. Afkastamiklar vélar, úlbúinn
áburður og jurtavamarefni hmndu af
stað ævintýralegri aukningu í fram-
leiðslu matvæla. Á sjötta og sjöunda
áratugnum stóð Bandaríkjamaður-
inn Norman Borlaug fyrir kynbótum
í hveiti- og hrísgrjónarækt sem
leiddu til mikillar framleiðsluaukn-
ingar á þessum tegundum í mörgum
þróunarlöndum, sem urðu þá sjálf-
um sér nóg um mat. Fyrir þetta starf
fékk hann friðarverðlaun Nóbels ár-
ið 1970 en verkefnið sem hann stóð
fyrir var nefnt „Græna byltingin".
Urðu öll vandamál við matvæla-
öflun þar með úr sögunni? Varla.
Þrátt fyrir miklar framfarir em marg-
ir fullir tortryggni á núverandi stöðu
þessara mála. Upp hafa komið
vandamál svo sem díoksín, príon
(kúariða), notkun hormóna, jafn-
framt því sem hættan á sjúkdómum,
svo sem gin- og klaufaveiki, hefur
aukist. Málshátturinn „byltingin étur
bömin sín“, uppmnnin ffá tímum
ffönsku stjómarbyltingarinnar fyrir
200 ámm, kemur í hugann. Em af-
rek Grænu bylúngarinnar að grafa
undan sjálfum sér?
Svolitla hugmynd um það hvað í
vændum er má nú fá ffá Þýskalandi.
í kjölfar tnínaðarbrests meðal þýskra
neytenda í garð þarlendrar matvæla-
framleiðslu, vegna kúariðu og gin-
og klaufaveiki, hefur gerst þar það
sem kallað er á þýsku „die Agrar-
wende“. Þetta er orðaleikur en „die
Wende“ er notað um breyúnguna
sem varð þegar þýsku ríkin samein-
uðust eftir hmn Sovétríkjanna
1989/1990. Því ráðuneyú, sem áður
nefndist landbúnaðar- og matvæla-
ráðuneyti, var um áramótin
2000/2001 breytt í ráðuneyti fyrir
neytendavemd, matvæli og landbún-
að. Jafnffamt tók nýr ráðherra við
embættinu, Renate Kúnast, úr flokki
Græningja. Kjörorð hennar er:
„Gæði í stað magns“, (Klasse statt
Masse).
Renate Kúnast vill að landbúnað-
urinn losni út úr núverandi styrkja-
kerfi ríkisins og ESB en að landbún-
aðarstefnan eigi í staðinn að byggj-
ast á samvinnu sexhymings neyt-
enda, bænda, fóðurframleiðenda,
matvælaiðnaðar, smásöluverslunar
og stjómmálamanna /yfirvalda.
Jafhframt á að efla rnjög h'frænan
landbúnað.
Emm við þar með að upplifa nýja
græna byltingu? Hvernig munu
bændur bregðast við þessari nýju
stefnu? Verður krafan um hámarks-
afköst og ódýrari mat leyst af hólmi
með kröfunni um að matvælaöryggi
og gæði skuli ráða ferðinni?
Við embættistöku sína sagði
Renate Kúnast m.a.: „Neytendur em
háðir því að landbúnaðurinn skili
hlutverki sínu, en bændumir komast
heldur ekki af án trausts neytenda“.
Ný landbúnaðarstefna hlýtur að
byggjast á því að framleiðendur og
neytendur virði hver aðra.
(Þýdd og endursögð grein eftir Karl
Kemer útr Norsk Landbmk nr. 8/2001).
42 - pR€VR 10/2001