Freyr - 01.09.2001, Side 46

Nokkrar niðurstöður úr hluta
þeirra tilrauna sem greint er frá hér
að ofan eru birtar í 1. töflu.
Bragðgæði og efnainnihald
Hluti af haustbötunartilrauninni á
Skriðuklaustri 1977 var að meta
bragðgæði og efnainnihald kjöts af
lömbum eftir mismunandi haust-
meðferð. Lagt var mat á bragð,
lykt og seigju kjötsins og kom
hvergi fram marktækur munur milli
bötunarflokkanna. Kjöt af lömb-
um, sem slátrað var í upphafi til-
raunar, reyndist meyrara en af hin-
um lömbunum, sem rakið var til
aldursáhrifa, þar sem kjöt af ungum
lömbum er jafnan meyrara. Ekki
kom fram marktækur munur á fitu
og próteini í hryggvöðva (Guðjón
Þorkelsson o.fl., 1979).
Bragðprófun var gerð á lifrum úr
tilraun á Hesti 1968, en eins og áð-
ur greinir þá kom fram mikill mun-
ur á stærð lifra milli lamba sem
slátrað var af kálbeit og lamba sem
slátrað var af úthaga. Ekki kom
fram munur á bragðgæðum lifranna
og efnainnihald var sambærilegt
(Sigurjón Jónsson Bláfeld, 1976).
Sníkjudýrasmit og önnur
möguleg vandamál
í tilrauninni á Hesti 1981 vom
gerðar ítarlegar mælingar á sníkju-
dýrasmiti með talningu á ormaeggj-
um, ormalirfum og hníslum í saur
tilraunalamba, auk talningar á orma-
lirfum í gróðri. Öllum lömbum var
gefið ormalyf í upphafi tilraunar og
hníslalyf var gefið með beit á bitna
há í einu hólfi. Aberandi munur var
á fjölda hnísla í saur lamba sem
gengu á óbitinni há og fengu
hníslalyf annars vegar og lamba sem
gengu á bitinni há án hníslalyfs.
Þessi munur féll saman við greini-
legan mun á þrifum lambanna (Sig-
urður H. Richter o.fl., 1983). Orma-
talningar leiddu í ljós töluverðan
fjölda flækjuormalirfa (Nema-
todirus) í gróðri og flækjuormaeggja
í saur í lok tilraunatímans þrátt fyrir
ormalyfsgjöf. Höfundar drógu þá
ályktun að flækjuormar hefðu mögu-
lega haft neikvæð áhrif á þrif en nær
enginn munur var á smiti milli
beitarhólfa og því ekki hægt að meta
áhrifin. Friðun virtist þannig hafa
dregið mjög úr hníslasmiti en minna
úr flækjuormasmiti.
í tilraunum með grænfóðurbeit
hafa menn yfirleitt ekki haft
áhyggjur af hníslum eða ormasmiti
enda reiknað með að nýbrotið land,
þar sem sáð er grænfóðri að vori, sé
laust við sníkjudýrasmit. Taldir
voru hníslar og ormaegg í saur
lamba í tilraun með beit á fóðurkál
á Hesti 1968 og niðurstöður gáfu til
kynna að smit hefði verið mjög lít-
ið og enginn munur var milli lamba
á fóðurkáli og úthaga.
Bent hefur verið á að efni og efna-
sambönd, sem finnast í fóðurkáli,
geti haft neikvæð áhrif á þrif og kjöt-
gæði. Þetta hefur ekki verið rann-
sakað í hérlendum rannsóknum. Ef
bjartviðri er með næturfrostum er
talin hætta á myndun S-methyl-
cysteine sulphoxide, sem eyðir
hemoglobini í blóði og einnig getur
nítrat í fóðurkáli farið upp fyrir
hættumörk, einkum ef kálið er enn í
hraðri sprettu þegar byijað er að
beita á það (Halldór Pálsson og Ólaf-
ur Dýrmundsson, 1979; ÓlafurGuð-
mundsson og Ólafur R. Dýrmunds-
son, 1983). Nítrat í fóðurkáli mæld-
ist mjög hátt í upphafi tilraunar á
Hesti 1968 en lækkaði þegar á leið.
Blóðefnamælingar í sömu tilraun
sýndu lækkun á hemoglobini lamba
á kálbeitinni og gekk sú lækkun til
baka þegar lömbin voru sett á tún
síðustu viku fyrir slátrun (Siguijón
Bláfeld, 1976). Af þessum sökum
hefur yfirleitt verið mælt með því að
lömb, sem beitt er á fóðurkál, hafi
samtímis aðgang að túni eða úthaga,
sem einnig dregur úr einhæfni fóð-
urs á hreinni kálbeit. í tilraunum, þar
sem lömbum hefur verið beitt á fóð-
urkál eingöngu án aðgangs að ann-
arri beit, hafa þó ekki komið fram
sýnileg neikvæð áhrif.
Framleiðslukostnaður
grænfóðurs
Fyrir um áratug tóku Þóroddur
Sveinsson og Gunnar Ríkharðsson
(1991) saman ýmsar gagnlegar
upplýsingar um ftýtiitgu og arðsemi
grænfóðurræktar, þar sem m.a. er
að fiftna hagkvæmniútreikninga,
mun ítarlegri en þá sem koma hér á
eftir. Við miðum hér við að græn-
fóðurræktunin sé liður í ný- eða
endurræktun túna. Þeir kostnaðar-
liðir sem eru teknir inn í dæmið eru
áburður, fræ og rekstrarkostnaður
véla. Kostnaður við áburð og fræ
miðast við tölur uppgefnar í
Bændablaðinu 10. apríl 2001 (án
höfundar), fyrir ólíkar grænfóður-
tegundir en uppskeruvæntingar eru
áætlaðar út frá ýmsum heimild-
um.Vélavinnan við ræktun græn-
fóðursins reiknum við með að taki
6 klst. á ha og vélakostnaður á klst.
er gróflega áætlaður 1000 kr. sem
ætlað er að standa undir eldsneytis-
kostnaði og öðrum breytilegum
kostnaði er til fellur við vélavinn-
una. Ekki er gert ráð fyrir að græn-
fóðurræktunin þurfi að standa undir
afskriftum eða fjármagnskostnaði
af vélum þar sem reiknað er með að
þær þyrftu að vera fyrir hendi til
annarra nota.
Nýting grænfóðurs til lambabeit-
ar er nokkuð sem ekki liggur mikið
fyrir um, en við getum giskað á að
sé beitarskipulag lítið eða ekkert
fari nýting niður undir 50% en sé
grænfóðurakrinum skipt upp í beit-
arhólf eða hann randbeittur má
giska á 75% nýtingu og þar yfir.
Ákveðin vandkvæði eru við að
randbeita sauðfé á hávaxið græn-
fóður, þar sem ekki er auðvelt að
koma við girðingu sem gagn er að
inni í slíkum akri. Gera mætti ráð
fyrir að skipta slíkum akri í hólf
með því að skilja eftir óunnar og
ósánar rendur í akrinum þar sem
koma mætti fyrir girðingum. Mið-
að við þann fjárhagslega ávinning
sem felst í bættri nýtingu, sbr. 2.
töflu, þá má leggja í nokkum kostn-
að við girðingar til þess að bæta
beitamýtinguna. Af þeim útreikn-
ingum, sem hér em framlagðir, má
ráða að grænfóður til beitar sé al-
mennt ódýrt fóður, þó mjög háð
46 - pR€VR 10/2001