Freyr - 01.02.2004, Blaðsíða 16

Þjðppun og rof á ræktunarlandl
- viömiðanir og forvarnir
INNGANGUR
Þó að áhrif þjöppunar þungra
tækja á jarðveg séu augljós og
hjólför myndist hefur þetta lítið
verið athugað hér á landi. Með sí-
fellt stærri og þyngri vélum og
tækjum eykst og breytast áhrif
þjöppunar á jarðveginn. Þar sem
dýpri lög jarðvegs sjatna og þjapp-
ast vegna þungra vinnuvéla er um
endanlegt ástand að ræða, breyt-
ingu sem ætla má að sé óaftur-
kræf. Það er því ástæða til að því
huga að hvort grípa þurfi til að-
gerða til að koma í veg fyrir slíkt.
Með aukinni akuryrkju verða
opin flög algengari og land opið
mun lengur en þegar tún em endur-
ræktuð á margra ára fresti. Þá get-
ur fokið eða flætt úr flögunum og
þar með tapast besta gróðurmold-
in. Moldrok úr flögum er víða
þekkt. Jarðvegsrof utan ræktunar-
landsins hefur verið rannsakað ít-
arlega og verður ekki rætt að sinni
en vísað til rita um það efhi (6).
í sjálfbæmm landbúnaði er
stefht að fyrirbyggjandi jarðvegs-
vemd, forvamir era í fyrirrúmi. Þá
þarf að vera þekkt hvað beri að
forðast og þar sem ræktun fylgir
álag þurfa mörk að vera til sem
stefnt er að að ekki sé farið yfir. Þó
að ekki sé hægt að ákvarða þessi
mörk fyrir þjöppun og rof á túnum
og ökmm að svo stöddu er nauð-
Engin umferð véla Mikil umferð að vori Umferð og holurými • Athugun á
mýrarjarðvegi á Hvanneyri. Sýni tekin að hausti • Án umferðar er loftými mikið - stórar holur • Mikil umferð leiðir til að stórar holur falla
Loft 29% Loft 16%

Vatn 56% Vatn 66% saman • Þjöppunin leiðirtil að meira verður af meðal- stórum holum. Þær halda vatni og landið er blautara • Vegna þjöppunar eykst hlutfall fastra efna
Föst efni
Föst efni 15% 18% Unnið úr niðurstöðum Óttars Geirssonar og Magnúsar Óskarssonar (8)
1. mynd. Breytingar á ioft- og vatnsmagni í jarðvegi við þjöppun á mýrar-
jarðvegi (8).
eftir
Þorstein Guðmundsson,
jarðvegs-
fræðing,
LBH
Hvanneyri
synlegt að umræða um þetta mál sé
í gangi og stefht sé að þvi að halda
hvom tveggja eins lágu og unnt er.
Þjöppun
Islenskur jarðvegur er léttari og
lausari í sér en jarðvegur í nágrann-
löndum okkar. Þetta kemur m.a.
fram í því að magn þurrs jarðvegs
(þurrefnis) á rúmmálseiningu er
lágt. Á ræktuðu landi er það frá um
0,3 tonn/m3 í mýmm, 0,6 tonn/m’
í móajarðvegi og um 1,0 tonn/m3 í
sendnum jarðvegi. Til samanburð-
ar þá em oft 1,2 tonn/m3 af jarðvegi
í plægðum ökmm nágrannalanda
okkar. Holurými í jarðveginum er
hins vegar mikið og þar sem eng-
in fyrirstaða er í jarðveginum eða
höft í landinu sígur regnvatn hratt
niður. Þetta bendir til þess að rúm-
mál stórra holna sé mikið og hefur
íslenskur jarðvegur oft hagstæða
dreifingu holna að upplagi. Á móti
kemur sú reynsla að vatn vill sitja í
dældum eða lægðum, pollar mynd-
ast í hjólfömm sem þá vilja vaðast
upp, tún em rök eða blaut og gróð-
urfar ber einkenni raka í jörðu. Það
er ástæða til að kanna þetta nánar.
Sig eða sjötnun
Við framræslu mýra lækkar
gmnnvatnsstaðan, þær falla að
hluta saman og yfirborðið lækkar.
Þessi sjötnun mun ofl hafa verið 30
112 - Freyr 1/2004