Freyr - 01.02.2004, Blaðsíða 43

Friðrik Steinsson og Eik Elfarsdóttir grafa hrogn í Grímsá, eina af
hliðarám Laxár i Skefilsstaðahreppi.
tíma. Ýmsar aðferðir og tæki hafa
verið þróuð til að grafa hrogn þar
sem þessi fiskræktaraðgerð er
mest stunduð erlendis. Hér á
landi hefur einfaldleikinn gefíst
vel, malarskófla, fata undir möl
og plaströrbútur til að hella
hrognunum í gegnum. Þegar
komið er á staðinn þar sem á að
grafa hrognin er grafin um 30 sm
djúp hola og mölinni safnað í fötu
til að geta lokað holunni síðar.
Rörbútur, um 90 mm í þvermál og
nægjanlega langur til að standa
vel upp úr ánni, er settur í holuna
og möl mokað að honum. Hrogn-
unum er svo hellt varlega ofan í
hólkinn og þau látin setjast til
botns. Að því búnu er hólkurinn
fjarlægður varlega og möl hellt að
úr fötu jafnhliða. Eftir að gætt
hefur verið að því að holunni hafi
verið lokað með möl er verkinu
lokið.
Fjöldi hrogna í hrygnu fer eftir
stærð hennar. Algengur hrogna-
fjöldi í smálaxahrygnu er 5000
hrogn og stórlaxi 7000. Hrognin
eru smærri í smálaxahrygnum. Til
að ná sem mestum árangri er
æskilegt að skipta hrognum úr
hverri hrygnu upp á nokkra staði.
Það dreifir ekki aðeins áhættunni
ef eitthvað fer úrskeiðis á einum
eða fleiri stöðum heldur eykur
líka lífslíkur seiðanna ef færri
verða til þess að keppa um bú-
svæði þegar seiðalirfumar klekj-
ast út. Það er einnig takmarkað
hvað hægt er að koma af hrognum
í eina holu án þess að þau fari að
tapast í burtu á meðan á greftri
stendur.
Atriði sem ráða árangri af
HROGNAGREFTRI
Arangur af hrognagreftri er ekki
óbrigðull fremur en af hrygningu
hjá laxinum sjálfum. Slæmt ár-
ferði, flóð og ruðningar geta vald-
ið spjöllum. Staðimir sem valdir
voru geta reynst lakari en virtist
eða hrognin sem notuð vora ekki
frjóvguð og lifandi þegar þau vora
grafin. Það sem skiptir þó mestu
máli til að ná árangri er að miða
framkvæmdina sem mest við
hegðun laxins sjálfs og staðarval.
Tryggt þarf að vera að rennsli
vatns i gegnum mölina og súrefn-
isskipti séu fullnægjandi. Ekki má
grafa það djúpt að vatn leiki ekki
um hrognin eða að seiðalirfumar
lendi síðar í vandræðum með að
komast upp á yfirborðið. Ef grafið
er of grannt geta hrognin aftur á
móti skolast í burtu í vatnavöxt-
um. Mölin, sem grafið er í, þarf að
vera þokkalega gróf og laus við
leir og fínan sand. Þá má ekki
grafa hrogn á það grannum stöð-
um í ánni að hætta sé á að staður-
inn frjósi eða fari á þurrt yfir vet-
urinn. Að frátöldum þessum atrið-
um þá era það gæði búsvæðanna
og fæðuframboð sem ráða úrslit-
um um hvemig seiðunum reiðir
af. Ef mikið er af öðram laxa-,
urriða- eða bleikjuseiðum á
staðnum, þá mun það koma niður
á árangri hrognagraftarins og það
sama má segja um ijölda afræn-
ingja.
Lokaorð
Hrognagröftur er ódýr, einföld
og árangursrík aðferð til að dreifa
hrygningu lax um vatnakerfi þar
sem laxinn á undir högg að sækja.
Hrognagröftur er einnig vistvænni
leið en seiðasleppingar því að
seiðin þroskast og alast upp allan
sinn aldur í náttúranni en ekki að
hluta í eldisstöð. Greinarhöfundur
hefur ásamt Eik Elfarsdóttur hjá
Norðurlandsdeild Veiðimálastofn-
unar og Friðriki Steinssyni, stöðv-
arstjóra Hólalax, stundað skipu-
legar rannsóknir á árangri af
hrognagreftri og hegðun seiða og
búsvæðavali síðastliðin tvö ár í
Laxá í Skefilsstaðahreppi og hefur
Austurá í Miðfirði einnig bæst inn
í það verkefni. Hrognagröftur er
einnig stundaður á fleiri stöðum á
landinu. Tilraunir með hrogna-
gröft á undanfornum árum hafa
skilað góðum árangri og full
ástæða til að beita þessari aðferð
mun víðar en nú er gert.
Freyr 1/2004 - 39 |