Freyr - 01.02.2004, Blaðsíða 41

Hrognagröftur sem fisk-
ræktaraðgerð
Hrognagröftur er auð-
veld og ódýr leið til að
hjálpa laxi að ná fót-
festu aftur á árköflum þar sem
hann hefur látið undan síga eða
nýta hliðarár og svæði þar sem
lax fer ekki sjálfur til hrygning-
ar. Hrognagröftur felst í því að
koma fyrir frjóvguðum laxa-
hrognum í ám og lækjum að
hausti sem svo klekjast út sem
laxaseiði vorið eftir.
Hrognagröftur hefur verið
reyndur við og við á Islandi og
hefúr í mörgum tilvikum tekist
vel. Þrátt íyrir það er þessi fi-
skræktaraðgerð lítið stunduð hér-
lendis. Þessi aðferð er hins vegar
mikið notuð erlendis, sérstaklega í
Kanada og Bandaríkjunum, þar
sem laxastofnar eiga í vök að verj-
ast eða eru í útrýmingarhættu.
Hrognagröftur þykir náttúrulegri
fiskræktaraðgerð en seiðaslepp-
ingar að því leyti að hrogna- og
seiðastig fer allt fram í ánni sjálfri
en ekki að hluta eða mestu leyti í
eldisstöð. Þannig ná valkraftar
náttúrunnar og aðstæður á hverj-
um stað að verka á hrogn og seiði
nánast frá upphafi.
Á HVERNIG STÖÐUM
LAXINN
Laxinn hrygnir neðst í hyljum
og efst í malarbrotum fyrir neðan
þá. Seint á haustin má gjaman
sjá bletti í árbotninum sem lax-
inn er byrjaður að pússa. Hrygn-
ingarstaðir eru því valdir nokkm
áður en hrygningin sjálf fer
fram. Vegna þess er óæskilegt að
mikið rask eða truflun verði í
ánni rétt fyrir hrygningu eða á
hrygningartíma. Laxinn grefur
um 10-30 sm holu með því að
beita sporðinum og raufaragg-
um. Eftir að hrygningu er lokið
sópar hann möl yfir frjóvguð
hrognin með sama hætti. Hve
djúpt er grafið fer nokkuð eftir
undirlaginu og stærð laxanna.
Stórlax grefur dýpri holur en
smálax. Nægjanlega mikið
rennsli þarf að vera um hrognin
eftir hrygningu en árbotninn þó
það stöðugur að hrogn og seiði,
sem em að þroskast, merjist ekki
eða sópist í burtu. Ef straumur er
of stríður er einnig erfiðara fyrir
laxinn að koma hrognunum fyrir
án þess að stór hluti þeirra skol-
ist í burtu. Laxinn á ekki auðvelt
með að hrygna á mjög smágrýtt-
um eða stórgrýttum árbotni og ef
mölin sem hann hrygnir í er of
eftir
Bjarna Jónsson,
fiskifræðing,
Norðurlands-
deild
Veiðimála-
stofnunar
sendin eða leðjukennd fá hrogn
og seiðalirfur ekki nægjanlegt
súrefni til að lifa af. Laxinn vel-
ur sér hrygningarstaði af kost-
gæfni og má af því læra þegar
staðir til hrognagraftrar eru vald-
ir.
Hegðun seiða og búsvæðaval
Þroskatími hrogna og laxalirfa
fer eftir tíðarfari og þá í beinu
ltATrtWM-rt
'Alíca iv£6sT~
Laxaseiði úr Álku i Vatnsdat. Seiði eru mjög breytileg að stærð eftir
aldri og nýta sér búsvæði með mismunandi hætti.
Freyr 1/2004 - 37 |