Prentarinn - 01.01.1968, Side 13

eða gleymast, heldur hljóma hreint og snjallt
enn um langan aldur.“
Saga íslenzkrar blaðamennsku og blaðaút-
gáfu í Vesturheimi hefst að Lundi við íslend-
ingafljót í Nýja-íslandi árið 1877 með út-
komu Framjara. Aðalhvatamaður og jafn-
framt fyrsti ritstjórinn var orðlagður dreng-
skaparmaður, Sigtryggur Jónasson. Oft and-
aði köldu í hans garð í íslenzkum blöðum á
þeirri tíð, vegna afskipta hans af vesturferð-
unum, sem margir litu misjöfnu auga. En hik-
laust má telja hann bjargvætt margra forsjár-
lítilla vesturfara. Sigtryggur gerðist síðar
frumkvöðull að stofnun Lögbergs í Winnipeg,
ásamt fleiri góðum íslendingum, meðal ann-
arra skáldunum Einari Hjörleifssyni (Kvaran)
og Sigurði Júlíusi Jóhannessyni og prenturun-
um Olafi S. Thorgeirssyni og Bergvini Jóns-
syni. Bergvin þessi er talinn fyrsti íslenzki
prentneminn vestan hafs; hóf nám í prent-
smiðju Framfara. Blaðið kom út í tvö ár, 36
blöð í fyrri árgangi og 38 í hinum síðari.
Þjóðræknin og áhuginn á viðhaldi tungunnar
var eitt aðalmarkmið útgefendanna. Fjárskort-
ur varð blaðinu að falli. „Þótti mörgum sárt
og sveið það lengi, að blaðið þurfti að hætta
að koma út.“
Fyrsti setjarinn og jafnframt fyrsti prent-
arinn var Jónas Jónasson, bróðir Sigtryggs.
Hann hóf prentnám á Akureyri árið 1870 hjá
Birni Jónssyni, en fluttist til Kanada að námi
loknu. Undir handarjaðri Jónasar hóf Bergvin
nám, eins og áður segir.
Eftir að Framjari leið, virðast Ný-Islending-
ar hafa lagt árar í bát, a. m. k. í bili, nema
hvað út kemur 1879 Almanak fyrir íslendinga
í Vesturheimi um árið 1880. Það er fyrst árið
1893, að þeir hefjast handa á ný, og gefa þá
út trúmálarit, Dagsbrún, sem lifir í þrjú ár.
Utgefendur voru séra Magnús J. Skaftason og
Gísli M. Thompson prentari. Næst er útgáfa
fyrsta skemmti- og fræðiritsins vestan hafs,
Svöfu, og er Gísli útgefandinn. Var hann jafn-
framt ritstjóri þess. Það var mánaðarrit, og
komu út af því sex árgangar (1895—1904).
Árið 1897 hefur Gísli útgáfu nýs hálfsmán-
Steján Einarsson, síSasli ritstjóri Heimskringlu. —
Ljósmyr.d: Kjartan O. Bjarnason.
aðarblaðs, sem hann hélt úti í þrjú ár, og er
hann ritstjóri þess. Nefndist það Bergmálið,
og var aðallega fréttablað. Gísli M. Thompson
hefur verið maður afkastamikill, því hann er
samtímis prentsmiðjustjóri, prentari og rit-
stjóri tveggja blaða.
Nú kemur eyða í útgáfustarfsemina í bili,
eða til ársins 1903, að stofnað er fyrsta ís-
lenzka jafnaðarmannablaðið. Nefnist þrð
Baldur, og er vikublað. Verður það harla lang-
líft, lifir í sjö ár, og berst við höfuðkempurnar
í stórborginni um vinsældirnar; er þar átt við
Heimskringlu og Lögberg, sem þá eru í blómr
aldurs síns, og gefin eru út við vaxandi vin-
sældir. Baldttr þótti prýðilega ritaður, en frá-
gangi mjög ábótavant. Ritstjóri var Einar 01-
afsson úr Firði í Mjóafirði, en að honum lá-n-
PRENTARINN
11