Bændablaðið - 27.03.2007, Blaðsíða 22

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. mars 200722
Loðdýrarækt á Íslandi hefur á
undanförnum árum unnið sig
upp úr lægð sem varð í þessum
búskap um hríð. Framfarir í
ræktun og mikill áhugi loðdýra-
bænda er að skila verulegum
árangri sem víða sér stað. Meðal
þeirra sem hlutu landbúnaðar-
verðlaun nú fyrir skömmu, eru
loðdýrabændurnir Katrín Sigurð-
ardóttir og Stefán Guðmundsson
sem reka sitt bú að Mön í Gnúp-
verjahreppi.
Stefán og Katrín hafa ásamt
Bjarna Stefánssyni og Veroniku
Narfadóttur, bændum í Túni í Flóa,
byggt upp samstarf við skinnaverk-
un á liðnum árum. Frá þessum býl-
um hafa hvað eftir annað komið
verðlaunaskinn, undanfarin ár og
þarna eru greinilega á ferð áhuga-
samir bændur. Bændablaðið tók
hús á þessum fjórum loðdýrabænd-
um upp úr áramótunum.
Bjarni Stefánsson er uppalinn í
Túni, búfræðingur frá Hvanneyri
og með framhaldsmenntun á sviði
búfræðinnar frá Danmörku. Hann
gegndi starfi yfirkennara við bænda-
deildina á Hvanneyri, þar til hann
ákvað að fara í loðdýrabúskap í Fló-
anum ásamt konu sinni Veroniku,
sem á ættir að rekja í Hoftún á Snæ-
fellsnesi. Það var árið 1992 sem
þau keyptu 150 minkalæður, árið
síðar tóku þau við blönduðu búi af
föður Bjarna og eru í dag með 1800
minkalæður, um 30 kýr, nokkrar
kindur og hross sér til gamans.
Katrín á ættir sínar að rekja til
Húsavíkur, var aldrei í sveit sem
krakki og unglingur. Hún er mennt-
uð söngkona og starfaði sem slík
um áraraðir – grípur raunar enn í
sönginn við og við.
Stefán sleit barnsskónum í Gnúp-
verjahreppi og er því á heimaslóð-
um – hann er menntaður tónlist-
arkennari. Þau hjón bjuggu „fyrir
sunnan“ fyrstu árin eftir að þau
hófu loðdýrabúskapinn. „Það eru
10 ár síðan við settum á stofn bú
með 300 minkalæðum á stað sem
nefnist Réttarholt. Síðar byggðum
við loðdýrabýlið Mön, keyptum
hús Ásaskóla, sem er þar skammt
frá og fluttum í sveitina. Árið 2003
keyptum við loðdýrabúið Hraunbú
og erum nú alls með 4500 læður.
Auk þess að vera stoltir eigendur
9 landnámspútna og forláta hana
þeim til selskapar.“
„Árið 1998 þegar við vorum
nýbúin að byggja hrundi markað-
urinn í Rússlandi. Misserin þar á
eftir voru ansi erfið. Hins vegar
verður þetta alltaf þannig að þeir
fljóta sem hafa annars vegar bestu
framleiðsluna og hins vegar bestu
skilyrðin til að reka sín bú. Það er
því ákaflega mikilvægt að aðstaða
okkar sé svipuð hér og í samkeppni-
slöndunum.“
„Við byrjuðum þegar skinna-
verð var mjög lágt,“ segja Bjarni
og Veronika. „Það hafði bæði kosti
og galla. Kostirnir voru þeir að líf-
dýr og búnaður til búskaparins var
ódýr. Hins vegar voru tekjurnar auð-
vitað ekki að skila sér í eins stórum
pokum og núna síðustu árin. Það
var stuðningur að hafa kýrnar til
viðurværis á þeim tíma. Kúabúskap-
urinn hefur svo notið velgengni loð-
dýrageirans í bættum aðbúnaði hjá
kúnum upp á síðkastið.“
Hvernig er samvinnu ykkar hátt-
að?
„Fyrir tveimur árum keyptum
við saman nýja strekkivél fyrir
skinnin ásamt þurrkkerfi. Þessi bún-
aður er afkastamikill og gæti annað
töluvert meiru en við framleiðum
nú. Fullkomnari vélar spara vinnu-
afl og auka afköstin en eru dýrar.
Þannig er þetta. Með því að eiga
tækin saman nýtist fjárfestingin
betur. Nú í haust keyptum við síð-
an skinnaskrapara saman. Svona
vindur samvinnan upp á sig. Fyrir-
komulagið er þannig að dýrin eru
flegin á hvoru búi fyrir sig en fitu-
skröpun, strekking og þurrkun fer
fram á Mön. Reynslan er góð og
hagkvæmnin augljós. Samvinna
búanna skiptir þó ekki einungis
máli peningalega. Ekki er hún síð-
ur mikilvæg félagslega. Það er svo
áríðandi að eiga samskipti við aðra
í sömu sporum. Það er hvatning,
skemmtun og tilbreyting. Ef setið
er alltaf á sömu þúfunni og ekki
litið á það sem aðrir eru að gera
er ekki von á góðu. Gott dæmi um
uppbyggjandi félagsstarf eru ferðir
okkar loðdýrabænda á skinna- og
tækjasýninguna sem haldin er í
Herning á Jótlandi í lok febrúar ár
hvert. Undanfarin ár hefur allstór
hópur bænda farið þangað. Þrátt
fyrir að sýningin sjálf sé gagnleg
þá nýtist þetta ferðalag faglega og
félagslega. Menn bera saman bæk-
ur sínar og heyra sjónarmið annarra
um málefnum greinarinnar. Samver-
an er nauðsynleg.“
Loðdýraræktendur verða óhjá-
kvæmilega varir við sveiflur í
tískuheiminum. Hvernig hafa
þær komið við ykkur – hafa þær
raunveruleg áhrif á framleiðsl-
una?
Stefán og Katrin: „Við höfum
eins og flestir minkabændur fram-
leitt mörg litaafbrigði. Það minnkar
sveiflurnar vegna þess að verð get-
ur verið ansi mismunandi milli lita.
Fyrir aldamótin rauk verð upp á
hvítum skinnum, þar sem farið var
að lita skinn í stórum stíl. Þá voru
hvítar læður örfáar hér á landi. Þess
vegna gekk of hægt að fjölga þeim
þannig að mörgum nýttist þessi
hækkun ekki sem skyldi.“
Bjarni og Veronika: „Markaðs-
setning á minkaskinnum hefur
breyst mjög mikið síðustu ár. Nú
man margt fólk vel eftir einu mesta
harðindatímabili í sögu loðdýrarækt-
ar í heiminum á árunum frá 1987 og
fram undir 1995. Það var þegar upp-
bygging greinarinnar stóð sem hæst
hér heima og allar áætlanir brustu
eins og reyndar um allan heim. Ein
meginástæða þessarar niðursveiflu
var þröng markaðssetning. Nánast
öll skinn sem fóru á heimsmark-
að voru notuð af tiltölulega litlum
hópi sterkefnaðra vesturlandabúa.
Þessum hópi sveið ekkert að þurfa
að borga vel fyrir loðfeldi. Þá hækk-
aði verðið og framleiðslan jókst,
uns hún varð umfram eftirspurn
þessa kaupendahóps. Ekki var um
aðra kaupendur að ræða og verðið
féll. Þá hafði kannski ríka fólkið
ekkert endileg eins mikinn áhuga á
vörunni, á verði sem almenningur
réð við, svo þetta varð vítahringur.
Það sem hefur breyst er að skinn-
in eru notuð á mun fjölbreyttari hátt
núorðið, í mismunandi flíkum, til
miklu breiðari hóps neytenda og
víðar um heiminn. Asíubúar eru t.d.
að koma sterkir inn sem kaupendur.
Stöðugt er verið að þróa nýja tækni
til vinnslu á feldum til að auka notk-
unarmöguleika skinna. Þetta hef-
ur m.a. skilað sér þannig að skinn
erum mikið notuð í tískuheiminum,
ekki endilega í heila pelsa eins og
áður var, heldur líka með öðrum
efnum í flottar flíkur.“
Það er stundum talað um að land-
búnaðurinn gangi fyrir styrkjum.
Hvernig er því háttað í loðdýra-
ræktinni?
„Loðdýraræktin er nú ein af
þeim búgreinum sem minnst hef-
ur af styrkjakerfi landbúnaðarins
að segja enda erum við að keppa á
Maður þarf að vera góður
í sínu fagi – helst bestur
Frá vinstri Bjarni, Veronika, Stefán
og Katrín
Minkar eru forvitin dýr og velta fyrir sér hvað hann sé að gera ljósmyndarinn með þessa græju fyrir andlitinu.
Loðdýrabændur á Suðurlandi hafa með sér samstarf um verkun skinnanna