Bændablaðið - 27.03.2007, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. mars 200730
Síðast þegar ég skrifaði í Bænda-
blaðið fjallaði ég um þær breyt-
ingar sem orðið hafa á markaði
fjármagns. Þá einblíndi ég á átak
viðskiptabankanna sem fóru hratt
yfir og veittu langtímalán þar sem
allt var sett í einn til tvo potta í 25
til 40 ára.
Nú vil ég fara aðeins yfir kosti
og galla á mismunandi tímalengd
skammtímafjármögnunar. Senni-
lega er eitt öfgakenndasta dæmið í
þessu tilfelli samanburður á samn-
ingi til eins árs þar sem annar samn-
ingurinn er 100% í jeni en hinn í
óverðtryggðum íslenskum krónum
og forsendur hafðar stöðugar á
samningstíma. Þá er verið að tala
um vaxtamun upp á u.þ.b. 15%
jeninu í hag. En þetta er einföldun
á hlutunum þar sem við vitum að
inn í svona útreikning bætist gegn-
isáhætta. Gengisáhættan ein og sér
gæti skilað jenasamingi með verri
niðurstöðu á svo stuttum samningi.
Til þess að reyna að skýra mál
mitt aðeins betur ætla ég að taka
dæmi um hefðbundna fjármögn-
un á 5 milljón króna dráttarvél
þar sem innborgun er 1 milljón.
Á móti tek ég hefðbundið verðfall
véla og tækja þ.e. 20% fyrsta árið,
15% næstu tvö ár og síðan 10%
fyrir hvert ár eftir það. Þetta á við
í flestum tilfellum, þó ekki öllum
en ég notast við það til viðmiðunar.
Í mínu starfi fæ ég oft spurningar
um lengd samningstíma og oftar en
ekki eru bændur að taka samninga
í 60 til 84 mánuði, sem þó fer svo-
lítið eftir tækinu sem verið er að
kaupa. Sumir vilja taka samninga
til lengri tíma, en við hjá Lýsingu
teljum það ekki ráðlegt vegna verð-
falls, notagildis og arðsemiskröfu
til tækisins. Ráðgjafar ná yfirleitt
að sannfæra viðskiptavini um að
vera með samninga til 84 mánaða
eða skemmri tíma og ætla ég að
fara yfir það hvers vegna.Dæmin
sem ég ætla að miða við eru á samn-
ingi til 5 ára annars vegar og 10 ára
hins vegar.
Ef samningur er til of langs
tíma, t.d. til 10 ára, þá mun sú staða
koma upp að ef selja á tæki á öðru
til fimmta ári samnings þá þarf að
borga með því þó að greitt sé vel
inná í upphafi eins og sést í töflu
2. Þar sést að á þriggja ára tímabili
er staðan neikvæð. Aðaláhrifaþátt-
urinn þarna er tímalengd samnings-
ins, þ.e. því lengri sem samningur-
inn er þeim mun meiri eru líkurnar
á að innborgun étist upp á fyrstu
árum samnings.
Í þessum dæmum er staða tekin
m.v. óbreytta stöðu allan samnings-
tímann, þ.e. hvorki er reiknað með
verðbólgu né gengisbreytingum.
Ef ég sýni hvernig þessi þróun var
á síðustu 60 mánuðum á samningi
sem hófst í byrjun árs 2002 og lauk
í lok árs 2006 þá lítur dæmið svona
út:
Í töflu 3 er verðbólguþátturinn
kominn inn í dæmið auk gengis-
sveiflna. Minnsti munur milli verðs
og eftirstöðva fer úr kr. 650.000
þegar samningur er kominn af stað
í kr. 585.000 í verðtryggðu en úr
kr. 690.000 í kr. 430.000 í mynt-
körfunni. Þarna sést að þrátt fyrir
að heildarniðurstaða samningsins
komi betur út ef myntkarfan er val-
in, þ.e. u.þ.b. kr. 355.000 ódýrari,
þá hefur gengissveiflan þau áhrif
að á tímabili er verra að fara út úr
samningi. Val á myntum er áhættu-
þáttur sem erfitt er að spá fyrir
um og ráðgjafar þekkja mjög vel
og taka tillit til. Hvað varðar tíma-
lengdina á samningum, þá er ekk-
ert vafaatriði þar á ferð, þeim mun
lengri sem samningur er, því lélegri
er arðsemin af fjárfestingunni.
Varðandi verðfall véla og tækja er
líklegra að það aukist í framtíðinni
þar sem horft er enn meira til Evr-
ópu í þeim efnum. Ef svo fer þá
verður enn meiri ástæða til að taka
samninga til styttri tíma.
Bændur geta haft samband við
ráðgjafa Lýsingar í síma 540-1500
þar sem þeir fá góða þjónustu og
ráðgjöf varðandi hlutfall, lánstíma,
samningstegundir og val gjald-
miðla þegar kaupa á tæki. Einnig
geta bændur kíkt í heimsókn alla
virka daga, heitt kaffi er á könn-
unni og Bændablaðið til lestrar í
afgreiðslu. Opnunartími skrifstofu
er frá kl. 8.00 til 16.00. Við bend-
um á vefsíðu Lýsingar www.lysing.
is þar sem hægt er að nálgast allar
upplýsingar um okkar þjónustu.
Kaup á dráttarvél – fjármögnun í 5 eða 10 ár?
Verðfall vs. eftirstöðvar
Tafla 1: Lánstími 60 mánuðir. Verð vélar kr. 5.000.000,- Innborgun 20% (1
000 000,-) og lánakjör m.v. almenn kjör Lýsingar. Lýs1 samanstendur af
40% EUR, 25% USD, 20% JPY og 15% CHF.
Tafla 2: Lánstími 120 mánuðir. Verð vélar kr. 5.000.000,- Innborgun 20% (1
000 000,-) og lánakjör m.v. almenn kjör Lýsingar. Lýs1 samanstendur af
40% EUR, 25% USD, 20% JPY og 15% CHF.
Tafla 3: Þessi tafla er byggð á rauntölum og sést vel á henni hvernig áhrif
gengisbreytinga koma inn í ferilinn. Niðurstaðan er að fyrir þessar kr.
4.000.000,- greiddi leigutaki kr. 5 172 883,- ef hann valdi íslenska krónu
en kr. 4 817 573,- ef hann valdi Lýs1 körfuna. Lýs1 samanstendur af 40%
EUR, 25% USD, 20% JPY og 15% CHF.
Ráðgjafar Lýsing-
ar mæla ekki með
fjármögnun þar sem
tæki stendur ekki
undir eftirstöðvum á
samningstíma. Með
lengri lánstíma eykst
kostnaður og dregur
þar með úr arðsemi
fjárfestingarinnar.
Eyjólfur V. Gunnarsson
ráðgjafi á fyrirtækjasviði Lýsingar
Eyjolfur@lysing.is
Fjármál
Eins og greinin hér að ofan ber
með sér keppast fjármálastofn-
anir við að kynna bændum
möguleika á lánamarkaði, jafnt
innlendum sem erlendum. Blaða-
maður Bændablaðsins sat fyrir
nokkru fund á Hvanneyri þar
sem Kaupþing (jú, bankinn heitir
það áreiðanlega núna) bauð upp
á fróðleik og umræður um erlend-
ar lántökur bænda, eða öllu held-
ur lántökur í erlendri mynt, því
vitaskuld hafa íslensku bankarnir
milligöngu um útvegun lánanna í
langflestum tilvikum.
Fundurinn var um margt fróðleg-
ur og umræður líflegar, greinilegt
að bændur og búalið veltir því fyr-
ir sér hvernig best er að fjármagna
þær fjárfestingar sem þeir telja
nauðsynlegar í rekstrinum. Þarna
fluttu erindi Þórhallur Ásbjörnsson
úr greiningardeild bankans og Helgi
Bragason lánastjóri á viðskipta-
bankasviði og fjallaði sá fyrrnefndi
einkum um gengisáhættu sem fylgir
erlendum lánum en sá síðarnefndi
um þróun vaxta á erlendum og
innlendum lánum. Það eru einmitt
þessir tveir þættir sem menn verða
að hafa í huga þegar þeir leggja mat
á hvort réttara sé að taka erlent eða
innlent lán.
Margir sveifluvaldar
Helgi Bergsson sagði að staða
bændahefði gerbreyst eftir að Lána-
sjóður landbúnaðarins var seldur
Landsbankanum. Nú eru bændur
eins og hverjir aðrir viðskiptavinir
bankanna sem leggja mat á rekstr-
arafkomu búanna og lána bændum
í samræmi við hana. Hann viður-
kenndi að í fyrstu hefðu bankarnir
ekki kunnað á þessa atvinnugrein
en smám saman hefði safnast upp
þekking og nú vissu bankarnir
að hverju þyrfti að hyggja þegar
þeir leggja mat á rekstrarstöðu og
greiðslugetu bænda.
Þótt grunntónninn í máli þeirra
Helga og Þórhalls væri sá að eins
og staðan er í augnablikinu ættu
bændur að hugsa sig tvisvar um
áður en þeir taka erlent lán þá
sögðu þeir einnig að erfitt væri að
svara því af eða á hvor kosturinn
væri betri. Málið væri langt frá
því að vera einfalt og að mörgu að
hyggja.
Báðar leiðirnar hafa í för með
sér hættu á sveiflum en þó virð-
ast erlendu lánin vera áhættusam-
ari hvað það varðar. Þau sveiflast
fyrst og fremst með gengisþró-
uninni, ef krónan styrkist verður
greiðslubyrðin léttbærari en ef hún
veikist og verðgildi myntanna sem
erlendu lánin eru í eykst hækkar
ekki aðeins höfuðstóllinn heldur
afborganirnar sömuleiðis í réttu
hlutfalli við gengissveifluna. Með
öðrum orðum: Ef gengi krónunnar
lækkar um 20% hækka afborganir
lánsins um 20%. Þetta er ólíkt inn-
lendu lánunum því þau eru oftast
þannig að afborgunum og vöxtum
er dreift jafnt á lánstímann.
Þessi gengisáhætta hefur það
í för með sér að bændur verða að
reikna með því að hafa borð fyr-
ir báru. Það þýðir ekki að miða
greiðslugetuna við afborganir lána
eins og þær eru í upphafi lánstím-
ans heldur verður að gera ráð fyr-
ir því að þær geti hækkað töluvert
um lengri eða skemmri tíma.
Lægri vextir, en …
Það sem gerir erlend lán hins vegar
aðlaðandi er að þau bera oftast nær
lægri vexti en þau íslensku. Þar er
þó ekki á vísan að róa því vextirn-
ir eru breytilegir og geta því tekið
breytingum á lánstímanum. Á und-
anförnum þremur til fimm árum
hafa vextir í flestum helstu við-
skiptalöndum okkar hækkað veru-
lega. Það eykur enn á sveiflurnar.
Samt eru erlendu vextirnir talsvert
undir þeim íslensku og í dæmi sem
þeir tóku af 10 milljóna króna láni
til 30 ára með 5% grunnvöxtum
þýddi verðtryggingin að íslenska
lánið ber 7,75% raunvexti en það
erlenda 5,2%. Jafnvel þótt gengi
íslensku krónunnar falli varanlega
um 20% samsvara raunvextirnir á
erlenda láninu ekki nema 7,3%.
Það skiptir því verulegu máli
hver gengisvísitalan er þegar lánið
er tekið. Hún er um þessar mundir
í kringum 120 en þeir Kaupþings-
menn töldu ekki ráðlegt að taka
erlent lán fyrr en hún færi í 130.
Krónan er því heldur sterkari en
viðunandi þykir.
Erfitt getur hins vegar reynst að
spá í gengisþróunina. Helgi benti
á að þar væru margir óvissuþættir.
Einn þeirra væri atkvæðagreiðslan
í Hafnarfirði um stækkun álvers-
ins í Straumsvík. Verði stækkunin
samþykkt má búast við auknu inn-
streymi erlends fjármagns inn í
landið og það styrkir krónuna.
Annað sem hefur áhrif er vaxta-
stefna Seðlabankans því hún á
stóran þátt í að viðhalda þeim
mikla vaxtamun sem nú ríkir milli
íslenskra og erlendra lána. Þessi
vaxtamunur hefur laðað að erlent
fjármagn í stórum stíl því á undan-
förnum árum hafa útlendir fjárfest-
ar keypt skuldabréf í íslenskum
krónum fyrir 350 milljarða króna.
Í haust gjaldfalla skuldabréf að
verðmæti 250 milljarðar og hafi
vaxtamunurinn minnkað þegar þar
að kemur er hætt við að fjárfestarn-
ir flytji peningana sína eitthvað
annað. Þá gæti reynst erfitt fyrir
krónuna að verjast falli.
Það þarf því að taka margt með
í reikninginn þegar farið er í bank-
ann að semja um ný lán.
–ÞH
Að hrökkva eða stökkva
Hvenær er ráðlegt að taka erlent lán?