Bændablaðið - 27.03.2007, Blaðsíða 32

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. mars 200732
1. tafla. Samanburður byggyrkja á Þorvaldseyri. Meðaltal
áranna 2003-2005
Kornuppskera, tonn af þurr-
efni á hektara
Þurrefni korns
við skurð, %
Skegla íslensk 4,87 65,6
Kría íslensk 5,53 66,5
Filippa sænsk 5,52 61,1
Rekyl sænsk 5,53 60,4
2. tafla. Uppskera þurrefnis og vatns í yrkjasamanburði á Þor-
valdseyri 2003-2005
Kornuppskera,
tonn af þurrefni
á hektara
Vatn í upp-
skeru, tonn/
ha
Uppskeran úr
þreskivélinni,
tonn/ha
Skegla íslensk 4,87 2,55 7,42
Kría íslensk 5,53 2,78 8,31
Filippa sænsk 5,52 3,51 9,03
Rekyl sænsk 5,53 3,63 9,16
Saana finnsk 5,31 3,40 8,69
3. tafla. Kostnaður við þurrkun korns í yrkjasamanburði á Þor-
valdseyri 2003-2005
Þurrefni
korns við
skurð, %
Vatn sem þarf
að eima til að
fá tonn af 85%
þurru korni, lítrar
Kostnaður við
þurrkun, 0,2
l olía/l vatns,
olía 60 kr/l
Skegla íslensk 65,6 295 3.540 kr/tonn
Kría íslensk 66,5 278 3.336 kr/tonn
Filippa sænsk 61,1 391 4.692 kr/tonn
Rekyl sænsk 60,4 408 4.896 kr/tonn
Saana finnsk 61,0 393 4.716 kr/tonn
Kría er íslenskt, tvíraða byggyrki.
Kría hefur verið reynd í 45 tilraun-
um víða um land síðastliðin 8 ár.
Þegar niðurstöður úr þeim tilraun-
um eru teknar saman, reynist hún
hafa afgerandi yfirburði yfir önnur
tvíraðayrki. Í þeim tilraunum hef-
ur Kría skilað kornuppskeru, sem
nemur 15 % umfram Filippu, svo
að dæmi sé tekið.
Heyrst hefur þó, að Sunnlending-
ar telji Kríu ekki standa sig jafnvel
og útlend seinþroska yrki, þegar
vel árar á Suðurlandi. Sunnlending-
ar virðast halda, að góður árangur
Kríu í tilraunum sé fenginn annars
staðar á landinu og við lakara veð-
urfar en þeir þekkja. Þessi skoðun
þarf athugunar við.
Árin 2003 - 2005 voru mjög góð
til kornræktar á Suðurlandi. Þau ár,
eins og bæði fyrr og síðar, var gerð
tilraun á Þorvaldseyri undir Eyja-
fjöllum, þar sem borin voru saman
byggyrki. Tilraunin tókst afar vel
öll árin þrjú. Tvíraðakorn var skor-
ið óskemmt af vindi og eins nálægt
fullum þroska og hægt er að búast
við hérlendis.
Kría er líka best í góðum árum
syðst á landinu
Seinþroska byggyrki hafa aldrei átt
betri möguleika á að standa sig hér á
landi en einmitt þessi þrjú ár og ein-
mitt á þessum stað, syðst á landinu.
Þessi tilraunaár eru því valin til þess
að sýna íslensk byggyrki í samkeppni
við erlend yrki við þær aðstæður, sem
henta þeim erlendu best.
Þessi góðu sumur skilar Skegla
eðlilega minni uppskeru en erlend
yrki, því að Skegla er svo fljót-
þroska, að hún notar ekki allt sumar-
ið. Kría og erlendu yrkin þrjú skila
hins vegar jafnmikilli uppskeru
hvert um sig í þurru korni talið.
Láta menn vatnið blekkja sig?
Munurinn á Kríu annars vegar og
erlendu yrkjunum hins vegar liggur
í þurrefnishlutfallinu eins og sést í
1. töflu. Með erlenda korninu er
skorið miklu meira vatn en með
Kríu. Það getur blekkt. Það eykur
á rúmmálið, en er þar fyrir utan til
vandræða. Vatnið í uppskerunni er
sýnt í 2. töflu:
Blautt korn getur verið fallegt
álitum. Hvert korn er þá bólgið af
raka og uppskeran sýnist meiri en
hún er í raun. En það er væntan-
lega ekki vatnsuppskera, sem menn
eru að sækjast eftir.
Það verður að reikna þurrkunar-
kostnaðinn inn í dæmið
Vatninu fylgir verulegur kostnaður,
bæði ef á að nota própíonsýru til
verkunar og þó enn fremur, ef til
stendur að þurrka kornið. Það er
sýnt í 3. töflu.
Þar sem jafnmikil uppskera fæst
af Kríu og útlendu korni á hvern
hektara, verður verðmunurinn til í
þurrkuninni. Hvert tonn af korni
af þurri Kríu er samkvæmt þessu
1.430 krónum ódýrara í framleiðslu
en korn af erlendu yrkjunum. Það
munar um minna. Kría ætti þess
vegna að vera álitlegur kostur til
ræktunar, líka syðst á landinu.
Hvers vegna Kría?
Samanburður við erlend yrki á Suðurlandi
Jónatan Hermannsson
jarðræktarfræðingur, lektor við
Landbúnaðarháskóla Íslands
jonatan@lbhi.is
Kornrækt
Nýlega er lokið nýjum útreikning-
um á kynbótamati nautgripa um
afurðir og frumutölu. Í farmhaldi
af því hefur val á reyndum nautum
til notkunar frá Nautastöð BÍ verið
endurskoðað. Nýtt nautaspjald ætti
að berast viðskiptavinum fljótlega,
jafnvel í þessari viku. Nú er kom-
in það mikil reynsla á dætur allra
nauta úr árgangi frá árinu 2000 að
þau naut hafa nú öll fengið sinn
afkvæmadóm. Úr þeim hópi verða
hér á eftir kynntir til leiks nokkrir
forvitnilegir kappar.
Eldri nautin breytast nánast ekk-
ert í mati þannig að ekki verður
fjallað um dóm þeirra, aðeins vís-
að til umfjöllunar um þau á síðast-
liðnu hausti. Af nautunum úr 2000
árganginum sem valin voru til notk-
unar síðastliðið haust breytist dóm-
ur flestra þeirra sáralítið. Þar eru
samt tvær undantekningar. Náttfari
00035 hækkar talsvert í mati fyrir
afurðir og einnig lagast mat hans
um próteinhlutfall örlítið, góðu
heilli. Hann er þannig toppurinn í
þessum árgangi og afburðagripur
nema próteinhlutfall mjólkur hjá
dætrum hans er verulega veikur
hlekkur. Heildareinkunn hans er nú
116. Aftur á móti fellur Kósi 00026
verulega í mati fyrir afurðir þannig
að ekki er lengur áhugavert að hafa
hann í frekari dreifingu sem reynt
naut. Útsendingu er einnig hætt úr
nokkrum eldri nautum ( Prakkari
96007, Teinn 97001, Meitill 98008
og Þollur 99008) annað hvort vegna
þess að sæðisbirgðir eru tæmdar
eða talið var að áhugaverðari naut
væru komin á sjónarsvið.
Í heild skilar þessi nýi nautaár-
gangur mikilli uppskeru vegna þess
að nú bætast við í notkun fimm ný
naut úr hópnum og notkun á öðrum
fimm til viðbótar hófst í haust og
heldur áfram. Hér skal farið örfáum
orðum um þessi fimm nýju naut,
Gosi 00032 var fæddur í Fjalli á
Skeiðum og hann er sonur Smells
92028 en móðir hans Daða 184 var
dóttir Daða 87003. Þetta naut er að
gefa glæsilegar kýr að skrokkbygg-
ingu með góða júgurgerð. Þetta eru
verulega mjólkurlagnar kýr en pró-
teinhlutfall mjólkurinnar bláþráður
líkt og hjá föður hans. Þessar kýr fá
góða umsögn um mjaltir og mjög
góða um skap. Heildareinkunn er
111.
Þröstur 00037 var fæddur í Lamb-
haga á Rangárvöllum. Faðir hans er
Skuggi 92025 en móðir hans Stör
245 var undan heimanauti þar á bæ
sem var undan Hólmi 81018. Dæt-
ur hans virðast ágætlega mjólkur-
lagnar kýr og efnahlutföll mjólkur
hjá þeim um meðaltal. Þær fá mjög
góða umsögn um mjaltir og koma
vel út úr gæðaröð kúnna. Heilda-
reinkunn er 106.
Tjarni 00039 var fæddur á Stóru-
tjörnum í Ljósavatnsskarði. Faðir
hans er Tjakkur 92022 en móðir
hans Vala 149 undan Völsungi
94006. Dætur hans hafa dóm um
mjólkurmagn heldur undir meðal-
tali en um aðra þætti fá þær mjög
góðan dóm, sérstaklega um mjaltir
og skap og eru greinilega vinsæl-
ar kýr hjá eigendum ef marka má
gæðaröð þeirra. Heildareinkunn
hans er 105.
Bútur 00043 var fæddur í Geirs-
hlíð í Flókadal. Þetta er enn einn
sonur Smells 92028 en móðir hans
Óla 114 var dóttir Óla 88002. Þetta
naut er að gefa öflugar mjólkurkýr
með mjólk þar sem efnainnihald er
um meðaltal, og á það einnig við
um dóm um júgur- og spenagerð en
dætur hans fá góðan dóm um mjalt-
ir. Heildareinkunn er 110.
Lás 00045 sem er síðastur í hópi
þessara nýju nauta er fæddur á Hæli
í Gnúpverjahreppi. Hér fer enn
einn sonur Smells 92028 en móð-
ir hans Skrá 267 var dóttir Lista
86002. Dætur þessa nauts eru marg-
ar frekar fínbyggðar kýr með mikla
afkastagetu. Þær hafa mjög góða
júgur- og spenagerð, spenar oft stutt-
ir og fremur grannir. Dómur bæði
um mjaltir og skap er mjög jákvæð-
ur. Heildareinkunn er 110.
Til notkunar sem nautsfeður
koma sem ný naut Gosi 00032 og
Náttfari 00035. Eins og fram hefur
komið er báðum þessum nautum það
sammerkt að gefa kýr með mjólk
með of lágu próteinhlutfalli eins og
faðir þeirra gerði. Þess vegna verð-
ur að gera þær kröfur til kúnna sem
teknir verða á næsta ári nautkálfar
undan og þessum nautum að þær
hafi í kynbótamati að lágmarki 115
fyrir próteinhlutfall í mjólk. Góðu
heilli er stóran hóp af slíkum kúm að
finna meðal verðugra nautsmæðra,
sérstaklega á meðal dætra Soldáns
95010 og Kaðals 94017. Önnur naut
sem áfram verða í notkun sem vænt-
anlegir nautsfeður eru: Laski 00010,
Glanni 98028, Rosi 97037 og Hersir
97033. Ástæða er til að nefna það að
til ársloka verða einnig teknir naut-
kálfar undan Umba 98036, Þrasa
98052 og Þolli 99008 þó að þeir
verði ekki lengur í notkun sem nauts-
feður. Ljóst er að bæði Bútur 00043
og Lás 00045 banka á sem verðugir
nautsfeður en ákveðið var að bíða
frekari reynslu um dætur þeirra áður
en ákvörðun væri tekin um slíka
notkun þeirra.
Jón Viðar Jónmundsson
landsráðunautur í búfjárrækt
Bændasamtökum Íslands
jvj@bondi.is
Kynbætur
Í síðasta blaði var stutt kynning á
BLUP kynbótamati um afurðeigin-
leika ánna sem búið er að vinna.
Frjósemi og mjólkurlagni ánna
eru tvímælalaust mikilvægustu eig-
inleikar í sauðfjárframleiðslunni
þannig að ljóst er að mikið er að
vinna með því að bæta þessa eigin-
leika í stofninum með kynbótum.
Útreikningar sem við Þorvaldur
Árnason gerðum á þessum upplýs-
ingum sýna að erfðaframfarir hjá
íslensku sauðfé á síðasta áratug fyr-
ir þessa eiginleika hafa verið litlar
og verulega minni en möguleikar
ættu að vera fyrir. Þessar niður-
stöður komu mér og líklega fæst-
um nokkuð að óvart vegna þess að
við vitum að úrvalsáherslur í rúm-
an áratug hafa verið mjög einhliða
á kjötgæðaeiginleika og þessir eig-
inleikar hjá ánum þar með fengið
minni athygli en skyldi.
Þær upplýsingar sem við höf-
um nú fengið í hendurnar gefa
okkur hins vegar tilefni til þess að
hugleiða hvernig best megi nota
þær til nýrrar sóknar í kynbótum
þessara mikilvægu eiginleika.
Báðum þessum eiginleikum
er það sammerkt að þeir eru kyn-
bundnir þannig að við getum
aðeins mælt þá hjá ánum en ekki
hrútunum og auk þess koma þeir
ekki fram fyrr en ærin hefur náð
eins árs aldri. Þetta gerir að ein-
staklingsúrval verður hverfandi
fyrir þessa eiginleika. Bændur
slátra að vísu margir sem ungum
ám þeim ám sem sýna sig sem ein-
stakar stritlur eða raktar einlemb-
ur. Ræktunarleg áhrif af slíku vali
eru hins vegar hverfandi.
Valiðfyrirþessa eiginleika verð-
ur því fyrst og fremst að byggjast
á ætternisúrvali.
Notkun okkar á þessum nýju
einkunnum verður þess vegna
fyrst og fremst til þess að reikna
nákvæmari ætterniseinkunnir í
skýrsluhaldinu en áður hefur ver-
ið mögulegt fyrir þessa eiginleika.
Aukinn kynbótaárangur fyrir
þessa eiginleika á síðan að vera
mögulegur með því að við val
ásetningslambanna sé tekið tillit
til þessarra einkunna. Sérstaklega
er mikilvægt að ekki gleymist við
lambhrútavalið að horfa talsvert
og meira til þessara eiginleika en
gert hefur verið á síðustu árum.
Náist það mun árangurinn skila sér
í arðsamari ærstofni í framtíðinni.
Í lambabókum á komandi sumri
er gert ráð fyrir að reikna BLUP
ætternismat fyrir öll lömb fyrir þá
fjóra eiginleika sem BLUP kyn-
bótamat er reiknað fyrir.
Ekkert vafamál er að á árabil-
inu frá sjöunda áratug síðustu
aldar og fram á þann níunda
urðu verulegar erfðaframfarir hjá
íslensku sauðfé fyrir þessa eigin-
leika vegna þess að á því tímabili
beindust ræktunaráherslur mikið
að þessum eiginleikum. Hrútaval-
ið var á þeim tíma verulega annað
en nú er. Mikið var notað af full-
orðnum hrútum þar sem reynsla
var fengin um dætur þeirra og
átti sér þannig stað talsvert val á
grundvelli afkvæmareynslu. Þess-
ir hrútar voru því flestir reynd-
ir ærfeður, mjög komnir til ára
sinna. Til þessa ræktunarstarfs
verður trauðla aftur snúið þannig
að úrval á grundvelli afkvæmaupp-
lýsinga verður lítið í framtíðinni,
slíku fylgir óhjákvæmilega óhóf-
leg lenging á ættliðabili.
Í lokin vil ég aðeins beina því
til manna sem hafa undir höndum
ætternisupplýsingar fyrir hrúta í
skýrsluhaldi fjárræktarfélaganna
sem ekki hafa skilað sér þar, að
koma slíkum upplýsingum á fram-
færi. Niðurstöður má ætíð bæta
með betri upplýsingum. Sérstak-
lega á þetta við um aðkeypta hrúta
en ætternisupplýsingar fyrir slíka
gripi eru sérstaklega mikilvægar
vegna þeirra tenginga sem þær
mynda á milli búanna. JVJ
Ný reynd naut í notkun –
nýtt kynbótamat fyrir afurðir
Notkun á BLUP kynbótamatinu um afurða-
eiginleika ánna í ræktunarstarfinu
Náttfari 00035 er afburðagripur og efstur í sínum árgangi.
Arfgerðagreining á hrút-
um á fjársölusvæðum
Líkt og bændur þekkja hefur
fagráð í sauðfjárrækt veitt
styrk til bænda á fjársölu-
svæðum sem óskað hafa eftir
að fá hrúta arfgerðagreinda
gagnvart áhættuarfgerðum
riðuveiki.
Þetta tilboð stendur enn og
óski einhverjir eftir að nýta sér
það nú í vor eru þeir beðnir að
hafa hið fyrsta samband við
Jón Viðar Jónmundsson hjá BÍ.
Sýnataka fer fram eins og und-
anfarin ár samtímis sýnatöku úr
væntanlegum sæðingastöðvar-
hrútum nú á vordögum.