Bændablaðið - 27.03.2007, Blaðsíða 25

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. mars 200725
Í umræðum um landbúnað hér á landi benda tals-
menn hans á að búvörur séu framleiddar hér við
bestu skilyrði, hreina náttúru og góða meðferð á
búfé. Talsmenn óhefts innflutnings matvæla svara
fáu um það, mótmæla hvorki né taka undir það að
jafnaði.
Hér eru þó á ferð sjónarmið sem njóta verulegrar
athygli í nálægum löndum. Til marks um það má nefna
að gerðar hafa verið kvikmyndir þar sem fjallað er
um matvælaiðnaðinn á gagnrýninn hátt. Þar má nefna
myndina, „We feed the World“, eftir Austurríkismann-
inn Erwin Wagenhofer, þar sem fylgt er framleiðslu-
ferli hins alþjóðarvædda matvælaiðnaðar, en umhverf-
issjónarmið eru þar ekki í fyrirrúmi. Þessi mynd hefur
verið sýnd í Þýskalandi í bráðum eitt ár.
Önnur kvikmynd í líkum anda nefnist “Fast food
nation”. Hún byggir á samnefndri bók eftir Banda-
ríkjamanninn Eric Schlosser. Hann samdi einnig kvik-
myndahandritið ásamt kvikmyndastjóranum, Richard
Linklater. Myndin fjallar um framleiðsluferil hamborg-
arans. Hún var tilnefnd til Cannes-kvikmyndaverðlaun-
anna í ár og forsýnd á Grüne Woche i ár og fer á mark-
að í mars. Enn fleiri slíkar myndir eru nú í gangi.
En hér skal einkum staðnæmast við nýja þýska kvik-
mynd um nútíma iðnvædda matvælaframleiðslu, „Uns-
er täglich Brot“, eða „Vort daglegt brauð“, eftir Niko-
laus Geyrhalter. Myndin var frumsýnd í janúar sl. og
gengur nú á þýskum kvikmyndahúsum. Hún flokkast
undir heimildamyndir en er þó ólík hinum. Í henni eru
engin upplýsandi viðtöl eða umsagnir. Myndir og hljóð
tala sínu eigin máli.
Þau miðla áhorfandanum framandi heimi, sem er
órafjarri þeim hugmyndum sem við gerum okkur um
sveitina. Myndin sýnir vísindaskáldsögulegan heim,
(science fiction), með stórar tölvustýrðar vélar, akra
lagða plastdúk og afkastamikil færibönd. Náttúran
sjálf er hvergi nærri nema andartaks myndir af himnin-
um sem skiptir litum eftir tímum sólarhringsins.
Hvort sem um er að ræða grísi, nautgripi, hænsni,
epli, tómata eða papriku, þá lýtur framleiðslan lögmál-
um hámarks afkasta. Sótthreinsað, hreint, eintóna, ein-
mana og firrt. Þá sjaldan manneskjur sjást í myndinni,
er það við verk þar sem enn hefur ekki verið komið við
vélum sem vinna verkið betur. Manneskjurnar virka
eins og þær eiga ekki þarna heima.
Bæði fólk og fé er svipt sérhverjum möguleika á að
eiga sér eðlilega nærveru hvert við annað.
Í matartímanum sitja einstaklingarnir og borða, já
einmitt, sitt daglega brauð, einmana og yfirgefnir og í
fullri mótsögn við hina afkastamiklu tækni og vélar.
Myndin er hvergi staðsett, hún gæti gerst hvar sem
er. Hún er tekin víðsvegar í Evrópu, kvikmyndatöku-
vélinni er beint að verkinu sem fram fer og þögular
myndirnar brenna sig inn í vitund áhorfandans. Stjórn-
andi kvikmyndarinnar, Nikolaus Geyrhalter, heldur því
fram að blaðamenn hafi það hlutverk að skrifa fréttir.
Markmið hans sé ekki að segja frá hneyksli sem gleym-
ist daginn eftir, heldur sýna endingargóðar og ótímasett-
ar myndir og hvetja til umhugsunar og viðbragða.
Matur hefur lengi verið utangarðs í bókmenntum,
listum og menningarmálum. Matur hefur verið of sjálf-
sagður, eitthvað sveitó og jafn gamaldags og Faðirvor-
ið. En svo kemur í ljós að vort daglegt brauð er hátækni-
vætt. Er það gott fyrir brauðið og okkur fólkið?
Sá fjöldi kvikmynda þar sem sett er spurningarmerki
við framleiðsluaðferðir á matvælum hefur skapað sterk-
ari meðvitund fólks um þær, þ.e. hvaða áhrif fram-
leiðsla og dreifing matvæla hefur á náttúruna, búféð,
fólkið og samfélagið. Þýsk samtök um lífrænan land-
búnað hafa stutt gerð og dreifingu myndarinnar, hið
sama hefur verslanakeðjan Neuland gert en hún selur
einungis kjöt af heimaslóðum frá fjölskyldubúum þar
sem velferð dýra er í heiðri höfð. Keðjan vill sýna að
það sé til valkostur gagnvart verksmiðjubúskapnum.
Svo lengi sem almenningur heimtar ódýrt kjöt er
óhjákvæmilegt að stunda verksmiðjubúskap eftir lög-
málum fjöldaframleiðslu og alþjóðavæðingar þar sem
kauphallarskráð alþjóðleg fyrirtæki setja leikreglurnar.
Kvikmyndin „Vort daglegt brauð“ hvetur fólk til að
taka afstöðu til siðferðilegra álitaefna. Þolir matvæla-
framleiðsla það að lúta að öllu leyti lögmálum hámarks-
hagkvæmni, jafnvel á kostnað umhverfisins?
Nú þegar kvikmyndalistinni hefur beint sjónum sín-
um á gagnrýninn hátt að matvælaframleiðslu mun það
hafa áhrif á stjórnmálabaráttuna.
Nationen
V E R K I N T A L A
Gylfaflöt 32 • 112 Reykajavík • Sími 580 8200 • Fax 580 8210 • velfang@velfang.is
Fendt
– fer fremstur
Fendt 200S
60-95 hestöfl – Lítill, léttur og öflugur
Fendt 300 Vario
95-125 hestöfl – Vélin sem beðið hefur verið eftir
með stiglausri skiptingu
Fendt 400 Vario
115-155 hestöfl – Afl, lipur og fullbúin
Fendt 700 Vario
130-180 hestöfl – Hin „fullkomna“ dráttarvél
að sögn notenda
Fendt 800 Vario
192-212 hestöfl – Öflugasta vélin á markaðnum
miðað við þyngd
Fendt 900 Vario
220-360 hestöfl – Einungis fyrir þá sem þora!
Vort daglegt brauð er hátæknivætt