Dagfari - 01.11.2006, Blaðsíða 27

ur voru fjarlægðar gusaðist blóð úr vitum þeirra.
Margir fanganna munu enn vera í hungurverkfalli og
hyggjast halda því áfram, annað hvort þangað til
komið er fram við þá af virðingu eða þeir deyja.
Sjálfsvígstilraunir í búðunum eru nokkuð tíðar.
Maður að nafni Muhammad Saad Iqbal al-Madni er
einn þeirra sem reynt hafa sjálfsvíg í búðunum. Hann
mun nú vera orðinn geðveikur samkvæmt frásögnum
annarra fanga. Það er líklega afleiðing þeirrar
meðferðar sem hann sætti í neðanjarðargeymslu í
Egyptalandi, en þangað var hann framseldur af
Bandaríkjaher og Egyptar unnu svo á honum eins og
nokkurs konar undirverktakar. Þar fékk hann ekki að
sjá sólina í langan tíma. Þar var bundið fyrir augu
hans, honum gefin
raflost, hann var
barinn og látinn
hanga neðan úr loft-
inu þar til hann
viðurkenndi að hafa
starfað með Osama
Bin Laden.
Réttarmorð
Enginn fanganna í
Guantanamo hefur
verið dæmdur fyrir
eitt eða neitt. Réttað
var yfir föngum
Bandaríkjahers af svokölluðum hernefndum en ekki
alvöru dómstólum. Þessar hernefndir eru ekki hlut-
lausar því þær heyra undir framkvæmdavaldið, þær
hafa rétt til að dæma menn til dauða, og dómum þeir-
ra er hvergi hægt að áfrýja. Enn fremur geta
nefndirnar haldið sönnunargögnum leyndum fyrir
sakborningum svo þeir geta ekki undirbúið vörn sína
á fullnægjandi hátt. Það er því nokkuð ljóst að þessar
nefndir sem sumir hinna „óvinveittu bardagamanna“
flytja mál sín fyrir, eru skrípamyndir af dómstólum
sem stunda lítið annað en skrumskælingu á réttar-
kerfmu. Hæstiréttur Bandaríkjanna hefur nú bless-
unarlega ákveðið að þessir herdómstólar séu ekki lög-
mætir. Engu að síður hafa fangar áfram verið færðir
fyrir nefndirnar, þ.á.m. Omar Khadr sem var tekinn
höndum einungis 15 ára gamall og er talinn vera mjög
illa á sig kominn jafnt andlega sem líkamlega.
Jafnvel þó fangarnir losni vió þann leiðinlega titil
„óvinveittir bardagamenn" fá þeir samt að dúsa áfram
í búðunum. Þannig var ástatt fyrir níu manns í
febrúar síðastliðnum. Hugsanlega er það vegna þess
að þeir eiga á hættu enn frekari mannréttindabrot sé
þeim skilað til heimalanda sinna, ef marka má orð
Colin Powell frá árinu 2004 þar að lútandi, og er það
vel að þessir fangar séu ekki sendir beint aftur, t.d. til
Kína, þar sem ekkert skárra biði þeirra. Aftur á móti
virðist ganga einstaklega hægt aó finna önnur ríki þar
sem þessir menn geta fengið hæli.
Einstaka fangar hafa verið fluttir frá Guantanamo.
Sumir þeirra hafa einungis verið sendir í einhverjar
aðrar fangabúðir. Aðrir hafa fengið frelsi einungis til
að vera áreittir í tíma og ótíma, til að þola tilviljana-
kenndar handtökur og slæma meðferð af ýmsum toga.
Sumir hafa fengið að snúa til síns heima eftir hið full-
komna réttarmorð sem þeir urðu að þola vegna stríðs
Bandaríkjastjórnar gegn hryðjuverkum. En þegar þeir
fá loksins frelsið á ný eru þeir yfirleitt lítið annað en
mennskar rústir, bugaðir á sál og líkama.
En kannski mega þeir prísa sig sæla fyrir að hafa
komist aftur til síns heima. Bandarísk yfirvöld hafa jú
áskilið sér rétt til að halda sínum föngum þar til yfir
lýkur ef þeim finnst ástæða til, því þau eru í stríði.
Stríði sem ekki sér fyrir
endann á. Stríði sem
getur staðið nákvæmlega
eins lengi og stjórnvöld í
Washington vilja að það
standi. Það er gallinn við
að lýsa yfir stríði á hend-
ur hugtaki; illa getur
gengið að kveða það í
kútinn með því að
sprengja þaó eða skjóta.
Nægir í þessu samhengi
að vísa til orða George W.
Bush frá 15. ágúst um að
langt stríð væri framund-
an, en það sagði hann í
kjölfar hinna meintu árása á Heathrow-flugvöll sem
áttu að eiga sér stað nokkrum dögum fyrr. Baráttan
fyrir að uppræta hiyðjuverk í heiminum gæti allt eins
staðið til eilífðarnóns.
Hægt væri að tíunda sorgarsögu Guantanamobúð-
anna og vistmanna þeirra í mun ítarlegra og átakan-
legra máli en hér er gert. Það sem er þó mikilvægast
að hafa í huga þegar fjallað er um búðirnar er að þær
eru fyrst og fremst tákn. Þær eru einkenni sem
standa fyrir níðingsskapinn sem bandarísk hernað-
arhyggja undanfarinna ára hefur haft í för með sér.
Þær eru ekki eitthvert afmarkað, illkynja æxli í heims-
byggðinni. Þvert á móti, þá bendir flest til þess að þær
séu einungis hinn sýnilegi ásteitingarsteinn, topp-
urinn á ísjakanum. Amnesty International og mörg
fleiri öfl berjast enn af krafti fyrir því að þessu „gúlagi
okkar tíma“ eins og Irene Khan, aðalframkvæmda-
stjóri AI kallaði búðirnar, verði lokað. En hafa ber ætíð
hugfast að jafnvel þegar það tekst þá verður það ein-
ungis eitt skref í rétta átt. Sami her og nú er nýfloginn
frá íslandi hefur hvergi nærri lokið sér af við að leggja
líf saklauss fólks í rúst fyrir óljósan tilgang.
- Kári Páll Óskarsson
Dagfari • nóvember2006 27