Dagfari - 01.11.2006, Blaðsíða 44

Til að einber andlegur sársauki eða þjáning teljist til
pyntinga [...] þarf hann að valda verulegum sálrænum
skaða í verulega langan tíma, t.d. fleiri mánuði eða
jafnvel mörg ár.6
Gonzades hefur viðurkennt að hafa samsinnt túlkun
aðstoðardómsmálaráðherrans þegar minnisblaðið var
birt í ágúst 2002. Snemma árs 2005, eftir að upp
komst um pyntingarnar í Abu Ghraib, lýsti Gonzales
því hins vegar yfir að Bandaríkjastjórn beitti ekki
lengur skilgreiningunni sem fram kemur í túlkuninni.
En á tveggja og hálfs ára tímabili virðist skilgreining
bandaríska dómsmálaráðuneytisins á pyntingum vera
sú sem lesa má út úr svari aðstoðarráðherrans.7 Á
þessu tímabili voru framin verstu mannréttindabrotin
sem upp hefur komist um í fangelsum Bandaríkja-
manna í írak.
Þessu óháðu eru svo fyrirskipanir Donalds Rumsfeld
varnarmálaráóherra um leyfilegar yfirheyrsluaðferðir.
í desember 2002 heimilaói Rumsfeld formlega aóferðir
eins og að nýta sér fælni fanganna - t.d. hræöslu við
hunda - og að svipta þá allri örvun frá ljósi og
hljóðum. í heimildinni eru einnig formlega leyfóar
aðferðir þar sem fangarnir eru látnir standa í óþægi-
legum stellingum í allt að Qóra klukkutíma, en
Rumsfeld skrifaði þá með eigin hendi á blaðið að hann
stæði sjálfur uppréttur í átta til tíu tíma á dag.8
Jafnvel þótt Rumsfeld hafi síðar neyðst til að draga
heimildina til baka nokkru síðar vegna mótmæla í
bandaríska stjórnkerfinu, þá liggur vilji valdamestu
stjórnmálamanna landsins ljós fyrir.
Æðstu yfirmenn bandarískra hermála - varnarmála-,
dómsmála- og utanríkisráðherra, auk forsetans sjálfs
- bera ábyrgð á mannréttindabrotunum í stjórnartíð
þeirra vegna þess að túlkun þeirra á mannréttindum
fanga var ljóslega skammt frá því sem ljósmyndir úr
Abu Ghraib hafa sýnt. Enda er túlkunin í engu sam-
ræmi við Genfarsáttmálann eða aðrar alþjóðlegar
skuldbindingar um almenn mannréttindi. Þegar
kemur svo að því að finna blóraböggul breytist túlkun
bandaríska stjórnkerfisins skyndilega í það sem sam-
iýmist alþjóðlegum sáttmála. Það þýðir þó ekki að
pyntingar viógangist ekki í fleiri bandarískum
herfangelsum, enda má hæglega efast um að Lynndie
England og samverkamenn hennar hefðu hlotið
nokkurn dóm ef myndirnar af þeim hefóu farið til
varnarmálaráðherrans í staó fjölmióla. í það allra
minnsta er ljóst að bandarísk stjórnvöld hafa ekki
opinberlega dæmt hermenn fyrir önnur mannrétt-
indabrot en þau sem þegar hafa vakið óhug heimsbyg-
gðarinnar í fjölmiðlum. Það er enn ein sönnun þess að
fangaverðirnir í Abu Ghraib voru blórabögglar en ekki
svartir sauðir. Sauóirnir eru æðstu yfirmenn banda-
rískra varnarmála.
www.fridur. is
Fangaflug bandarísku
ley niþ j ónustunnar
í vor fengu íslenskir ijölmiðlar óvænt áhuga á þeim
aðferðum sem yfirmenn herafla nota til að firra sig
ábyrgð og forðast sakfellingu fyrir stríðsglæpi.
Sérstaklega var fjallað um svonefnt fangaflug
(e. extraordinaiy rendition). Nafnið er mjög villandi því
í nær öllum tilvikum er ekki um að ræða sakfellda
glæpamenn, heldur aðeins grunaða einstaklinga sem
ekki hafa verið ákærðir fyrir neinn glæp. Hugmyndin
er einmitt sú að vegna þess að sönnunargögn skortir
til að halda fólkinu föngnu, þá þurfi að beita öðrum
aðferðum til að knýja fram sekt hinna grunuðu.
Vandinn er sá að þessar aðferðir eru ekki löglegar í
flestum vestrænum lýðræðisríkjum, ekki einu sinni
samkvæmt þröngu skilgreiningunni á pyntingum sem
fjallað var um hér að ofan. Þess vegna þarf að flytja þá
nauðuga til annarra landa sem ekki búa yfir jafn
strangri mannréttindalöggjöf og í Bandaríkjunum.
Ríki eins og Egyptaland, Jórdanía, Marokkó,
Pakistan, Sádí-Arabía og Sýrland hafa verið nefnd
sem algengustu áfangastaðir í fangaflugi bandarísku
leyniþjónustunnar CIA.9 Ásakanir um slík mannrétt-
indabrot eru ekki nýjar af nálinni og mannréttinda-
samtök vöktu athygli á þeim fyrir mörgum árum
síóan.
Fangaflugið þótti aftur á móti ekki fréttnæmt fyrr en
vakin var athygli á sönnunargögnum þess efnis að
vélarnar heföu farió til landa innan Evrópu. Hér á
landi höfðu margir áhyggjur af því að flugvélarnar
gætu hafa millilent í Keflavík á leið sinni til Austur-
Evrópu. En þegar Evrópuráðið birti svo lista með
fjórtán löndum sem ljóst þótti að hefðu átt beinan þátt
í mannréttindabrotum CIA, en hvergi var minnst á
Island,10 þá var dálítið eins og að ríkisstjórn íslands
hefði verið hvítþvegin af öllum ásökunum.
Ábyrgð íslenskra stjórnvalda
Óþarft er að benda á að skýrsla Evrópuráðsins sýnir
ekki fram á hreina samvisku íslensku ríkisstjórnar-
innar. Raunar er margt enn á huldu og stjórnvöld
margra ríkja hafa ekki viljaó veita rannsóknarnefnd
Evrópuráðsins nauðsynlegar upplýsingar. En jafnvel
þótt engin fórnarlömb bandarísku leynisþjónustunnar
hafi komið við í Keflavík er ekki þar með sagt að
ríkisstjórnin beri enga ábyrgð á mannréttindabrot-
unum. Það er aðeins stigsmunur en ekki eðlismunur
á því að veita leyniþjónustunni beinan stuðning með
millilendingu og hinu að styðja við bakið á bandarís-
ka hernum eftir öðrum leiðum, t.d. í Atlantshafs-
bandalaginu og Sameinuðu þjóðunum. Bandaríkjaher
mun ekki eiga í neinum vandræðum með að finna
aðrar flugleiðir, en gæti ekki haldið uppi viðlíka
umfangsmiklum mannréttindabrotum ef stjórnvöld
44 Dagfari • nóvember 2006