Dagfari - 01.11.2006, Blaðsíða 32

SHA og endurskoðun
st| ómarskrárínnar
Um mitt yfirstandandi kjörtímabil var komið á legg
sérstakri Stjórnarskrárnefnd sem hefur það að mark-
miði sínu að undirbúa breytingar á stjórnarskrá
íslands fyrir þingkosningarnar 2007. Haft var sam-
band við ijölda félagasamtaka og leitað eftir tillögum.
í bréfi frá Jóni Kristjánssyni, formanni nefndarinnar
þann 20. apríl 2005 var formlega leitað eftir tillögum
SHA í málinu og samtökunum boðið að senda fulltrúa
á málþing þá um vorið.
Ákveðið var að þekkjast boð nefndarinnar og í svar-
bréfi frá SHA kom fram aó óskaö væri eftir þátttöku í
þriðju málstofu ráðstefnunnar, ísland í alþjóólegu
umhverfi. Voru þar tiltekin þrjú megináherslumál:
Það verði bundið í stjórnarskrá að á íslandi verði
aldrei stofnaóur her né herskylda leidd í lög.
Það verði bundið í stjórnarskrá að ísland fari aldrei
með ófriði á hendur öðrum þjóðum né styðji á
nokkurn hátt slíkar aðgerðir annarra ríkja.
Það verði bundið í stjórnarskrá að ísland og
íslensk lögsaga verði friðlýst fyrir
kjarnorku-, efna- og sýklavopnum eða
öðrum þeim vopnum sem
flokka má sem gereyðingar-
vopn.
Einar Ólafsson, þáverandi ritari
SHA fylgdi tillögunum úr hlaði.
Hann benti á að Þjóðarhreyf-
ingin hefði mælt fyrir tillögum
sem væru mjög í anda tveggja
fyrstu greinanna og tók hann
undir málflutning
fulltrúa hennar. Þá
benti hann á að
rökin fyrir því að
binda ákvæði af þessu
tagi í stjórnarskrá
byggðust bæði á innlend-
um og erlendum hagsmun-
um.
Frá árinu 1998 hafa
hernaðarútgjöld i heim-
inum farið vaxandi. Skv.
sænsku friðarrannsókn-
arstofnuninni, SIPRI, námu
þau þá 765 milljörðum bandaríkjadala en 975
milljörðum dala árið 2004. Báðar upphæðirnar eru
lagaðar að verðgildi ársins 2003. Aukningin nam 23%.
Tilhneiging er til aukningar her- og vígvæðingar og
hefur hennar einnig orðið vart hér á landi.
Skv. sömu heimild voru ísland og Costa Rica árið
2003 með lægstu hernaðarútgjöld miðað við
þjóðartekjur, 0,0%. Það er væntanlega óbreytt ennþá.
Sem betur fer eru hernaðarútgjöld lítil í mörgum lönd-
um en sums staðar slaga þau upp í útgjöld til
menntamála eða heilbrigðismála og fara jafnvel fram
úr þeim. Þjóðhagslegur hagnaður af herleysi er því
ótvíræður.
Varðandi tillöguna um friðlýsinguna er til ýmissa
alþjóðlegra skuldbindinga að horfa. Þjóðir heims hafa
sameinast um að hefta útbreiðslu kjarnorkuvopna
með NPT-samningnum svokallaða. Sumir mundu
segja að kjarnorkuvopn séu ekki sambærileg við
önnur vopn, en líta verður til þess að ýmsir
útreikningar hafa sýnt að ef því fé sem eytt er til hern-
aðar væri í staðinn eytt til betri aðstæðna, heilsu-
gæslu og menntunar mætti bjarga tugmilljónum
mannslífa fyrir utan þau mannslíf sem tapast
beinlínis vegna beitingar þessara vopna.
Þannig má segja að það sé ekki síður
skylda allra þjóða að eyða vígtólum og
afnema öll hernaðarútgjöld en að stöðva
kjarnorkuvígbúnað. Það
mætti raunar færa rök
að því að einnig ætti að
binda í stjómarskrá
að íslandi standi
utan hernaðar-
bandalaga.
Með því að setja
ofangreind atriði
inn í stjórnaskrá
okkar erum við
því bæöi að
tryggja að hér
verði ekki tekið fé
frá velferðarmál-
um til hernaðarút-
gjalda og leggja okkar
afmörkum til friðsam-
legri og betri verald-
ar og sýna öðrum
þjóðum fordæmi.
Reyndar eru til
ákvæði í þessa vem í
stjórnarskrám annarra
ríkja og skulu hér nefnd nokkur:
Þýska stjórnarskráin leggur ekki bann við stofnun
hers, en hins vegar segir þar: „Aðgeróir sem miða að
því að trufla friðsamlega sambúð milli þjóóa, sérstak-
lega með því að undirbúa árásarstríð, eru ekki leyfi-
32 Dagfari • nóvember 2006