Læknablaðið - 01.07.1929, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
119
sú, aÖ sársaukatilkynning berst eftir n. phrenicus, sem innerverar miÖhluta
þindarinnar ásamt meðfylgjandi brjósthimnu og lífhimnu, upp í phrenicus-
stöðina í hálsmænunni, en stöðvarnar fyrir taugarnar, sem liggja út í axl-
irnar, hafa aðsetur í sömu mænusneið (segmenti)' og taka ranglega til sín
þau skilaboð, sem þindartaugin flytur. Þetta fyrirbrigði er nauðsynlegt að
þekkja og skilja, því það er þýðingarmikið einkenni við iðrafár, — „acute
abdomen", — ef það er á annað borð fyrir hendi. í þessu samliandi má
minnast á annað algengt fyrirbrigði. Það er þegar verkir koma fram í
innervationssvæði annarar mænusneiðar en þeirrar, sem hið sýkta líffæri
tilheyrir, t. d. þegar verkir frá bólgnum líffærum í brjóstholi staðfestast
uiidir bringspölum (algengt við þrota eða samvexti í brjósthimnu), jafn-
vel alla leið niður á McBurney’s depli (byrjandi lungnabólga), eða verkir
frá sýktum líffærum neðan þindar liggja upp undir ljrjóstbeini. Þetta getur
komið til af því, að taugastöðvar þess svæðis, sem sýkt er, séu ekki eins
viðkvæmar fyrir áhriíum, eins og stöðvarnar i nálægri mænusneið, og við-
kvæmu stöðvarnar taka ]>ví við sársaukaboðunum og senda þau áleiðis til
heilans, sem sín eigin (Head’s lögmál). Skylt þessu er ])að fyrirbrigSi, sem
Englendingar kalla „over-lapping“ (Pottcnger). Það cr þegar einstakt, sýkt
líffæri orsakar verki á stóru svæði umhverfis sig. Neyðarópin frá hinu
sýkta líffæri eru þá svo sterk, að þau heyrast ekki eingöngu í þess eigin
mænustöð, heldur einnig í öllum nálægum stöðvum, og þær senda allar í
senn tilkynninguna um sársauka til heilans. Þessi margþætta hluttekningar-
starfsemi mænustöðvanna, — ef svo mætti að orði komast, — gerir það
að verkum, að verkir frá innýflum eru svo margbreytilegir, að oft getur
verið mjög erfitt að átta sig á, frá hvaða líffæri þeir stafa.
Púlsinh getur oft gefið mikilsverðar upplýsingar við slik meiðsli, sem
]>að, er hér um ræðir. Eítir ])vi sem meira blæðir, má búast við, að hann
verði bæði linari og tíðari. Þó er púlshraðinn alls ekki eins örugt einkenni
við innýflameiðsli og við mætti búast. Eg hefi t. d. fengið eitt tilfelli af
sprungu á görn, þar sem púlsinn var hægur, þangað til mögnuð lifhimnu-
1)ólgueinkenni konut í Ijós. Það var rupt. ilei subcut. á 5 ára gönilum dreng,
sem hrapaði við að klifra í kletta. Shockpúls er einmitt oft hægur. Púls er
oft hægur við lifrarsprungur (gall-púls). Sömuleiðis við sprungu á nýra
(Rcavcs). Við miltissprungur er hann venjulega hraður, enda þótt dæmi
séu til þess gagnstæða, þrátt fyrir allmikla blæðingu (Quénu, Cislcr). Ef
púlshraðinn fer hækkandi jafnt og þétt, eftir áfall á kviðinn, er uppskurð-
ur sjálfsagður, en það er hann líka, þótt púlsinn haldist hægur, ef önnur
einkenni benda á iðrameiðsli, enda telur Quénu púlshraðann frekar gefa
upplýsingar um prognosis en diagnosis. Púls helst oft hraður, lengi eftir
að miltað hefir verið tekið burt og sjúkl. er kominn á stjá, og svo var í
þessu tilfelli mínu.
Dcyfa við huppana, sem færist eftir því, hvernig sjúkl. er hallað, er ágætt
einkenni upp á innblæðingu, sýnir vökva í kviðnum. Það einkenni telur Quénu
hafa fundist í )4—lÁ al" miltissprungum, en það hverfur jafnskjótt og upp-
þemba kemur.
Uppköst og þvagteppa eru óstöðugt einkenni, og benda ekki til annars
en ertingar á kviðfellinu (peritoneum). Góð regla er að tappa þvagið af
sjúkl., ef það kemur ekki sjálfkrafa, til að ganga úr skugga um, hvort í
því sé blóð.