Læknablaðið - 01.07.1929, Blaðsíða 36

I 22
LÆKNABLAÐTÐ
færi upptök sjúkdómsins eru, gefa litla skamta af morfíni, kaldan bakstur
á kviðinn, skola magann út, ef uppköst eru mikil o. s. frv. Við það verða
oft dreifð peritonitis-einkenni staðbundin, svo að hægt er að ganga að hinu
sýkta líffæri visu, og er sjúkl. þá betur farinn með 2—3 klst. bið og stuttri
aðgerð á eftir, heldur en skurði strax í stað, þar sem langur timi fer í að
róta til innýflunum og leita að meininu. — Stundum getur líka sýnt sig
við slika bið, að aðgerðin reynist óþörf; ertingin á peritoneum hafi stafað
af öðru (pneumoni, pyelitis etc.). Við 1)læðingu inn i kviðarholið er öðru
máli að gegna, þar er altaf periculum in mora.
Eftirmeðferð miltissprungu verður að beinast að því að halda við
starfskröftum líkamans og stuðla aö því, að regluleg starfsemi hans kom-
ist á sem fyrst. Sérstakar ráðstafanir má búast við þurfi til að vinna upp
það vökvatap, sem hann hefir orðið fyrir, og kemur þar þrent til greina:
Dæling inn i líkamann á saltvatni, á þrúgusykursupplausn, eða á blóði frá
öðrum einstaklingi. Saltvatns-inndælingin er alþektust og einföldust, undir
húð eða sem dropapípa, en saltvatnið hripar fljótt úr líkamanum aftur, fyllir
út í æðarnar í bili, en veitir líkamanum ekki þá næringu, er hann þarf, og
getur ef til vill skaðað líkamann, ef mikið er að gért, með því að þynna
blóðið um of. „There is no use waterlogging a patient with salt solution,
when he needs blood" (Worbcissc). Miklu betri eftir mikinn blóðmissi, er
blóðveita (transfusion), en til þess þarf að vera undangengið samræmis-
próf (compatibility test) á blóði veitanda og þiggjanda, því annars er bætta
á blóðleysingu (hæmolysis), sem drepur sjúkl. Þá er þrúgusykursinndæling,
sem er ágæt undir þessum kringumstæðum og altaf, ef kraftar siúkl. eftir
uppskurð er að þrotum komnir, því að hann fær i þeirri upplausn bæði
nauðsynlegan vökva og næringu í auðunnu formi. Þessu er oftast alt of
lítill gaumur gefinn, og skal það því rætt lítið eitt frekar.
Þrúgusykur (glucose, dextrose) cr aðalorkugjafi og eldsneyti líkamans.
Öll meltingarstarfsemi líkamans, að því er snertir kolvetnin, bæði sterkja
og ýmsar sykurtegundir, er í því fólgin, að 1)reyta þeim í glucose, og í þeirri
mynd er það, sem þau berast með blóðinu út um alla hluta líkamans, brenna
þar að lokum og leggja likamanum á þarin hátt bæði til þann hita, sem
hann þarf og þá orku, sem þarf til vöðvastarfseminnar. Glucose er líka
nauðsynleg við fitumeltinguna, sem verður ófullkomin og leiðir til eitraðra
klofnunarefna, ef ekki er nægur sykur fyrir hendi í blóðinu (Fischlcr).
Við ýmsar eitranir, t. d. af chloroformi við svæfingu, gctur lifrin ekki breytt
glykogen-forða sínum i glucose eins og vanalega, og getur j)á glucose-inn-
dæling í æð bjargað lífi sjúklingsins. Slík inndæling veitir j)ví líkamanum
næringu, sem hann ]>arf ekki að hafa fyrir að melta, og kemur það sér
vel, ])egar meltingarfærin eru óstarfhæf, eins og fyrst eftir uppskurði.
Ameríkumenn hafa unt langan tíma notað bæði blóðveitur og þrúgusykurs-
inndælingar, eftir mikinn blóðmissi og stórar aðgerðir. Hvorttveggja var
orðið algengt, þegar cg var í New York fyrir 6—7 árum, en því var þá
lítill gaurnur gefinn í Evrópu. Það var Ameríkumaðurinn Crile, sem gerði
blóðveitur praktiskt framkvæmanlegar, og síðan hafa ýmsir landar hans
fullkomnað aðferðirnar við þær. Hafa þeir með því og öðru sýnt það, að
síðasta áratuginn hafa ])eir verðskuldað að heita öndvegisþjóð heimsins, að
því er læknisfræði snertir. Eiga þeir það bæði að þakka þvi, að þeir höfðu