Bændablaðið - 20.06.2013, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. júní 2013
Mikil frjósemi og sauðburður gekk vel hjá Kristínu og Sigþóri í Sandfellshaga 1 í Öxarfirði:
Ein „Þokugens“ ær var fimmlembd og tvær
systur hennar þrílembdar og fjórlembdar
– verða nýttar í haust í verkefni bænda og Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins til ná fram arfhreinum hrút með „Þokugen“
„Það var ein ær, Prýði 10059,
fimmlembd hjá okkur, en við
gerðum ráð fyrir fjórum stykkjum
eftir fósturtalningu. Það fimmta kom
hins vegar óvænt, hresst og sprækt
og heilsast öllum systkinunum vel.
Þá fengu þrjú þeirra fósturmóður,“
segir Kristín S. Gunnarsdóttir, sem
býr í Sandfells haga 1 í Öxarfirði
ásamt Sigþóri Þórarinssyni
eiginmanni sínum.
Ærin á tvær systur, önnur var
þrílembd og hin fjórlembd. Sú sem
var fimmlembd núna var þrílembd
sem gimbur í fyrra og systur hennar
voru þá tvílembdar.
„Annars er frjósemi nokkuð góð hjá
okkur og lítið um að ær séu með eitt
lamb nema helst gemlinga. Reyndar
gerðist það núna að gemlingur kom
með þrjú lömb og öll væn,“ segir
Kristín. Þau Sigþór eru nú með um
sex hundrað kindur og hefur burðurinn
gengið vel.
Veðurblíða eftir langan vetur
Bongóblíða var í Öxarfirði þegar
blaðamaður sló á þráðinn á
miðvikudag í síðustu viku og hafði
blíðan þá staðið í marga daga. Er það
smá uppbót á langan og erfiðan vetur.
Eigi að síður er enn mikill snjór í
uppsveitum og nýbúið að ryðja veginn
austan og vestan Jökulsár á Fjöllum.
Fé var enn heimavið og í
hagagirðingum í síðustu viku og sagði
Kristín ekki hægt að hleypa upp á
heiðar þar sem enn væru miklar fannir
og bleyta. Þótt komið hefði skellur í
fyrravor hefði verið mun snjóléttara
þá á heiðum en núna. Kristín sýslar
um fleira ungviði en lömbin því hún
starfar líka sem leikskólakennari í
Lundi í Öxarfirði. Þar eru átta börn
þessa dagana en þau voru allt upp í 16
í vetur, sem þykir mjög gott á þessum
slóðum.
Tekur þátt í rannsókn á
Þokugensfé
Sigþór segist taka þátt í eins konar
rannsókn á frjósemi kinda með hreint
„Þokugen“ sem svo er kallað. Þetta
er gert á vegum Bændasamtaka
Íslands og nú Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins, og miðast við að
reyna að fá fram arfhreinan hrút með
Þokugen til undaneldis á sæðingastöð.
Segir hann að Eyjólfur I. Bjarnason
og Þorsteinn Ólafsson yfirdýralæknir
hafi komið í vor og tekið sýni úr 10
ám hjá honum sem allar eru með
þetta Þokugen. Stór hluti af þeim er
komin út af hrút sem hét Kaldi og var
á sæðingastöð.
„Ég átti hrút sem hét Klaki, en
hann var undan Kalda frá Kaldbak
á Rangárvöllum og var með þetta
gen. Frjósömu kindurnar þrjár sem
eru jafnframt þrílembingar eru dætur
hans. Nú þarf ég að finna óskyldan
hrút með þetta Þokugen sem ég get
haldið ánum undir á næsta fengitíma.
Þá ætti ég að ná út úr því arfhreinum
hrút. Það þýðir að allt sem undan
honum kemur verður með þetta gen.“
Sigþór segir þetta eftirsóknarvert
upp að vissu marki til að bæta frjósemi
og fækka mögulegum einlembingum.
Fimm lömb í burði geti þó kallað á
vandamál, en allt hafi þó gengið
mjög vel í þetta skiptið. Burðurinn
hafi gengið hjálparlaust og öll lömbin
verið spræk.
„Það er orðið sjaldgæft að kindur
hjá mér fari með eitt lamb á fjall. Þetta
er það sem skapar tekjurnar.“
Sigþór segist svo sem vita af
heppilegum hrúti hjá Sigurði Þór
Guðmundssyni ráðunaut í Þistilfirði.
Ekki sé þó búið að ganga frá því að
afnot fáist af þeim hrút. Þar fyrir
utan sé hægt að fá sæði frá hrútum á
sæðingastöðvum sem séu með þetta
Þokugen, en þeir séu ekki arfhreinir.
Bærileg afkoma en þung lánabyrði
Hann segir afkomuna af búskapnum
bærilega þótt auðvitað sé hún þung
vegna ófrágenginna stökkbreyttra
lána. Nýbúið var að byggja allt upp
í Sandfellshaga fyrir hrun og mikið
verið unnið í að rækta upp ný tún
og afrétt. Sigþór telur að bú með
600 fjár sé líklega hámarksstærð
út frá hagkvæmni og miðað við að
lítill mannskapur nái að sinna því
vel. Stærri sauðfjárbú útheimti meiri
mannskap og erfiðara verði að hafa
yfirsýn yfir reksturinn. Þá þurfi líka að
hugsa um hvað landið geti gefið af sér.
Uppgræðsla hefur skilað sér
Við erum búin að vera í mikilli
uppgræðslu á heimalöndum sem hefur
komið okkur til góða. Vigt á sumum
bæjum hér hefur farið upp um 2 kíló
á lamb á síðustu tíu árum og vil ég
þakka það skipulegri uppgræðslu á
afrétti og heimalöndum. Þá er hér
mikill birkiskógur í heimalandinu sem
er stíf beit á bæði vor og haust en hann
er samt í mikilli framför. Það eina sem
hefur sett þar strik í reikninginn er
ásókn maðks birkifeta sem gengið
hefur hér yfir undanfarin ár. Það var
þó minna af honum í fyrra en áður
og lággróðurinn dafnar líka vel. Við
höfum líka verið í mikilli uppgræðslu
á melum og þar er lyng og birki að ná
fótfestu. Ég held að sauðkindin hjálpi
þar mikið til með sínum umgangi.
Auðvitað eru þó á því einhver mörk.
Þá erum við með afrétt hér niður á
svokölluðum Austursandi þar sem
allt lagðist af í Kópaskersskjálftanum
1976 og búin í eyði. Þar er stór afréttur
og mikið land sem er hreinlega að
verða ónothæft vegna vanbeitar. Þar
er allt á kafi í sinu en auðvitað rýkur
þar upp um leið grávíðir og gulvíðir.
Í þessu öllu er þó meðalvegurinn
örugglega bestur ef hægt er að rata
hann.“
Mismikið kal milli bæja
Segir Sigþór að allt hafi farið á kaf
hjá þeim í snjó í lok október og enn
sé mikill snjór til heiða og ekki hægt
að hleypa fé á afrétt. Því sé því enn
haldið í hagagirðingum.
„Menn eru flestir að hætta að gefa
fé, sem er bara góður tími. Í fyrra var
ég að gefa alveg fram til 20. júní. Það
hefur verið veðurblíða að undanförnu
Mynd / Kristín S. Gunnarsdóttir
Þokugenið er frjósemisgen í
íslensku sauðfé, kennt við ána
Þoku frá Smyrlabjörgum.
Áætlað hefur verið að ær sem
beri genið eigi að jafnaði 0,6
lömbum fleiri fædd en ær sem
ekki bera genið. Upp úr 1980
var byrjað að dreifa Þokugeninu
með sæðingum um landið og
á þeim tíma var flutt sæði til
Skotlands sem var blandað
saman við Cheviot-kindur þar
til frekari rannsókna.
Á grunni þeirra rannsókna er nú
hægt að arfgerðargreina grip m.t.t.
þess hvort hann ber genið eða ekki.
Þær rannsóknir leiddu einnig í
ljós að ær sem eru arfhreinar um
genið eru ófrjóar og geta ekki
eignast lömb. Arfblendnar ær eru
aftur á móti frjóar og sýna þessa
miklu frjósemi sem genið veldur.
Arfhreinir hrútar eru aftur á móti
frjóir og undan þannig hrút erfa
allar dætur hans genið.
Í ljósi þessarar þekkingar
hefur verið ákveðið að á sæðinga-
stöðvunum verði framvegis aðeins
arfhreinir hrútar. Með því móti
getur hver og einn bóndi haft
það í hendi sér hversu margar
ær með þennan eiginleika hann
vill hafa í hjörð sinni. Með þeirri
leið þyrfti að viðhafa þá reglu að
framleiða þessar ær aðeins undan
ám sem ekki bæru genið sjálfar
til að forðast að framleiða ær sem
væru ófrjóar. Jafnframt væri ekki
mælst til þess að setja mikið á
af arfblendnum sonum þessara
arfhreinu hrúta, heldur endurnýja
ærnar reglulega með notkun hrúta
á sæðingastöð.
Til að framleiða þessa arfhreinu
hrúta verður komið upp litlum
ræktunarkjörnum, u.þ.b. 50 ám,
þar sem samhliða verður unnið
að framræktun annarra eiginleika
s.s. kjötgæða, mjólkurlagni og
vaxtarhraða. Sandfellshagi 1
er eitt þeirra búa þar sem svona
ræktunarkjarna verður komið upp.
Á fundi fagráðs í sauðfjárrækt
í apríl sl. var samþykkt að
veita fjármunum af fagfé
sauðfjárræktarinnar í þetta verkefni
og heldur Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins ehf. (RML) utan
um það sem ábyrgðaraðili á
ræktunarstarfinu í sauðfjárrækt.
Nánari upplýsingar veitir
Eyjólfur Ingvi Bjarnason sauðfjár-
ræktarráðunautur, sem heldur utan
um verkefnið fyrir hönd RML.
Um Þokugen