Bændablaðið - 20.06.2013, Blaðsíða 41

41Bændablaðið | Fimmtudagur 20. júní 2013
Guðni Þorvaldsson og Ólafur
R. Dýrmundsson rita grein um
beitar mál í Bændablaðið sem kom
út 4. júlí sl. og nefna hana „Beit á
afrétti“. Þar eru þeir enn að fjalla
um löngu aflagða aðferðarfræði
við að meta beitarþol lands. Til
upplýsinga fyrir hina fjölmörgu
lesendur blaðsins verða hér aftur
kynntar staðreyndir um nútíma
aðferðir við mat á ástandi lands
og beitarþoli.
Fyrri beitarþolsrannsóknir
Í fyrri greinum undirritaðs og Ólafs
Arnalds í Bændablaðinu var gerð
grein fyrir hinu merka starfi Ingva
Þorsteinssonar og samstarfsmanna
hans á Rannsóknastofnun
landbúnaðarins, RALA, á seinni hluta
síðustu aldar við gróðurkortagerð og
ákvörðun á beitarþoli á grundvelli
þeirra. Meðal samstarfsmanna
Ingva voru þau Ása L. Aradóttir
og Ólafur Arnalds frá árinu 1982.
Á níunda áratugnum kom í ljós
að aðferðafræðin sem Guðni og
Ólafur R. lýsa í fyrrnefndri grein
sinni, sem þeir byggðu á úrskurð
meirihluta ítölunefndar í mars
sl., var með öllu ónothæf til að
meta beitarþol beitilanda. Ólafur
Arnalds lýsti þeirri þróun er leiddi
til þess að RALA afturkallaði allar
beitarþolsrannsóknir stofnunarinnar
með bréfi 10. nóvember 1999. Ása og
Ólafur hafa haldið áfram rannsóknum
sínum á vistfræði beitilanda hér á
landi og sérstöðu þeirra hvað varðar
fokgjarnan jarðveg og einstaklega
viðkvæm vistkerfi. Beitarþolsmat
Landbúnaðarháskóla Íslands fyrir
Almenninga á árinu 2011, er þau unnu
í samræmi við lög um landgræðslu
og var grundvallað á rannsóknum
þeirra, er eina beitarþolsmatið
sem er í gildi í dag. Það er unnið á
grundvelli vistfræðilegrar þekkingar á
vistkerfum Almenninga og í samræmi
við nýjustu rannsóknir erlendra
fræðimanna á illa förnu landi.
Hvers eiga vísindin að gjalda?
Það var vægast sagt sorglegt þegar
Guðni og Ólafur R. drógu fram nærri
hálfrar aldar gamla aðferðafræði við
gerð ítölu fyrir Almenninga, sem
fagfólk á þessu sviði er löngu búið
að kasta fyrir borð. Þeir eru enn að
telja lesendum Bændablaðsins trú
um að þessi fóðurfræðilega nálgun
sé í fullu gildi. Það er alrangt. Þessi
gamla aðferðarfræði er hvergi
notuð í heiminum svo vitað sé, og
venjulegt fólk sem skoðar þessi mál
og þekkir til hegðunar búfjár í haga
sér að útreiknaðar fóðureiningar
í gróðurlendi eins og afréttum
segjalítið til um hvað búfénaðurinn
er að bíta. Ærnar leita til fjalla upp í
hálendið þegar líður á sumarið eins
og þeir réttilega geta um í grein sinni,
ærnar vilja ekki gróðurinn á lægri
svæðum heldur leita að nýgræðingi
sem er að reyna að ná sér á strik til
fjalla og á uppblásturssvæðum. Þar
valda fáar kindur miklu beitarálagi
á strjálum gróðri. Útreikningur á
fóðureiningum á gróðri sem sauðféð
bítur ekki kemur því beitarþoli
afréttarins ekkert við. Hvers eiga
vísindin að gjalda?
Hvers eiga Almenningar að
gjalda?
Félagar mínir í ítölunefndinni,
þeir Guðni og Ólafur R., voru ansi
óheppnir en samt trúir sannfæringu
sinni þegar þeir völdu til birtingar
með grein sinni „Beit á afrétti“
mynd sem Guðni tók í ferð okkar
á Almenninga 7. september sl. af
Gráfelli á Almenningum. Neðst á
þeirri mynd sést hvar birki og víðir
er að nema land í gömlu gróðurlendi
á svokölluðum Úthólmum. En
hlíðar Gráfells sýna aftur á móti
gróðurlendi sem á alls ekki að
beita en fé sækir hins vegar mikið í
þegar kemur fram á sumarið. Þarna
eru rofsár að byrja að gróa upp og
þennan gróður á alls ekki að beita.
Víðfeðm svæði á Almenningum eru
miklu verr farin en þetta fjalllendi
á myndinni og víðáttumiklar auðnir
eru ríkjandi ásýnd afréttarins. Enginn
dregur í efa óbeinan eignarrétt 39
bænda undir Vestur-Eyjafjöllum
til að nýta beit á Almenningum.
Sá réttur er hins vegar háður
ýmsum takmörkunum eins og
aðrar fasteignir. Hlutaðeigandi
yfirvöld hafa alltaf verið reiðubúin
að staðfesta að tímabundnir
friðunarsamningar tryggðu bændum
áframhaldandi eignarhald á beit. Er
virkileg komið svo illa fyrir okkur
Íslendingum að við neyðumst til
að nýta auðnir og illa farið land
Almenninga til að framfleyta
okkur, og gera það í krafti úreltrar
aðferðafræði til að meta beitarþol?
Hvers eiga Almenningar að gjalda?
Sveinn Runólfsson
Landgræðslustjóri
Lesendabás
Hvers eiga vísindin og Almenningar að gjalda?
Neðri hluti Almenninga – handan Þröngár. Mynd / Ómar Ragnarsson 2012
Best gróni hluti Almenninga handan við Þröngá. Þórsmörk neðst á myndinni. Mynd / Ómar Ragnarsson 2012
Mynd Ólafs og Guðna í Bænda-
blaðinu.
Æðarbændur
Erum byrjuð að taka á móti og hreinsa dún.
Greiðum flutningskostnað fyrir allan dún
hvaðan sem er af landinu sem berst til okkar
land- eða sjóveg í hreinsun og sölu.
Gerum upp strax að hreinsun lokinni.
Allar nánari upplýsingar veitir:
Erla Friðriksdóttir í síma 899 8369
& erla@kingeider.is
ÍSLENSKUR ÆÐARDÚNN
Dúnhreinsun Nesvegi 13 Stykkishólmi
Bændablaðið Smáauglýsingar 56-30-300
Dreift í 30 þúsund eintökum á 380 dreifingarstaði
Efnahags- og þróunarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (OECD) og
Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (FAO) spá
því að framleiðsla á kindakjöti á
heimsvísu muni aukast um meira
en eina milljón tonna fram til 2019
frá því sem hún var á síðasta ári.
Þetta kemur fram í nýlegri skýrslu
þessara stofnana um horfur í
landbúnaði 2013 til 2022 sem
greint er frá á vefsíðunni Meat &
Livestock Weekly.
Þetta hlýtur að leiða hugann að
auknu mikilvægi kindakjötsfram-
leiðslu í matvælaframleiðsluríkjum
eins og Íslandi í heimi þar sem mat-
vælaverð fer stöðugt hækkandi og
eftirspurn eftir kjöti eykst hröðum
skrefum.
Kindakjötsframleiðan fer í 15
milljónir tonna
OECD og FAO gera ráð fyrir að
heimsframleiðslan á kindakjöti muni
ná 15,1 milljón tonna á árinu 2019
og er þá miðað við sláturþyngd.
Spáð er að framleiðslan aukist mest
í þróunarríkjunum og að þar muni
aukningin nema um 899.000 tonnum,
um 86% af heildaraukningunni. Ríkin
sunnan Sahara-eyðimerkurinnar í
Afríku eru talin munu skera sig úr
hvað aukna kindakjötsframleiðslu
varðar. Þar muni framleiðslan ná
2,4 milljónum tonna árið 2019 og
nema 28% af heimsframleiðslunni.
Þróaðri ríki sem spáð er að auka
muni framleiðslu sína eru talin
á fingum annarar handar. Þar á
meðal er Ástralía, sem talin er
auka framleiðsluna um 124.500
tonn, og Nýja-Sjáland um 30.300
tonn. Samtals verði þessi lönd með
712.200 tonn, eða um 486.600 hvort
ríki.
Aukin kindakjötsneysla í Asíu
Neysla á kindakjöti á heimsvísu er
talin aukast í takt við framleiðsluna.
Er talið að útflutningur á kindakjöti
frá Nýja-Sjálandi muni aukast
um 11% og fara í 425.100 tonn
á árinu 2019. Þá er talið að
kindakjötsúflutningurinn frá Ástralíu
muni aukast um 26% og fara í
470.200 tonn árið 2019.
Áfram hátt verð á kjöti
Samkvæmt úttekt OECD mun verð
á öllu kjöti áfram haldast hátt og
söluverð aukast nokkuð næstu árin þó
að raunverð með tilliti til verðbólgu
haldist nokkuð stöðugt. Nokkuð mun
draga úr framleiðsluaukningu á kjöti
á heimsvísu fram til 2022 miðað við
þá aukningu sem var á síðasta áratug,
en kjúklingakjöt mun standa undir
um helmingi aukningarinnar.
OECD og FAO um heimsframleiðslu á kindakjöti:
Mun aukast um 1 milljón
tonna fram til 2019