Bændablaðið - 21.02.2013, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | Fimmtudagur 21. febrúar 2013
Ég verð oft hugsi yfir því hvers
vegna fólk í öðrum hreyfingum var
ekki tilbúið til að gera slíkar kröfur.“
-Telur þú að ef sú krafa hefði
orðið almennari, meðal samtaka
launafólks og annarra samtaka,
hefði það breytt einhverju?
„Mér finnst okkur hafa mistekist
tvennt. Í fyrsta lagi að við áttum að
setja mikla áherslu á leiðréttingu af
þessu tagi. Ég er ekki að tala um
tugi prósenta heldur viðurkenningu
á þessum forsendubresti sem þarna
varð. Í öðru lagi hefðum við örugg-
lega getað deilt byrðunum betur, líkt
og gert var í búvörusamningum
þegar sett var þak á verðtrygg-
inguna. Við deildum áhættunni,
stjórnvöld og bændur. Hefði orðið
samstaða um þessa hluti hefði það
getað breytt stöðunni.“
-Er þetta hægt núna, þ.e. að fara í
einhvers konar almenna niðurfærslu
skulda?
„Nei, ég held að það verði í það
minnsta að fara einhverja aðra leið í
dag. Ég tel hins vegar mikilvægt að
við viðurkennum þennan forsendu-
brest sem varð. Við horfum til fólks
sem hefur tapað eignarhlut sínum í
íbúðum sínum og mér þykir ekki
ganga að láta þá sem fóru varlega
í sínum fjárfestingum, fólk sem var
með sterka eiginfjárstöðu og tók litla
áhættu, standa eftir.“
Stoltur af verkum sínum
Efnahagshrunið hefur eins og
áður segir tekið gríðarlegan toll af
störfum Haraldar á hans formanns-
tíð. Þegar við færum talið að öðrum
verkefnum segir Haraldur að hann
sé stoltur af þeim árangri sem náðst
hefur í baráttu bænda við að gera
sig sýnilega, að sýna fram á gildi
landbúnaðar.
„Ég er mjög stoltur og ætla að
leyfa mér að vera það. Eftir þann
harða skóla sem matvælaverðsum-
ræðan var tókum við ákvörðun um að
það yrði að tala máli landbúnaðarins
með skýrari hætt. Við snerum okkur
að því að útskýra gildi landbúnaðar
fyrir fólki og okkur hefur tekist vel
með það. Fólk samsvarar sér betur
með landbúnaði og bændum í dag.
Strax og ég kom hér í stól formanns
Bændasamtakanna setti ég af stað
vinnu í tveimur verkefnum. Það var
annars vegar að halda áfram vinnu
við könnun á hagsmunum land-
búnaðarins í tengslum við ESB
og hins vegar að draga fram gildi
landbúnaðarins. Það var mjög erfitt
þegar matarverð var sýnt í sjónvarpi
á tölvugröfum 60 prósent hærra en í
nágrannalöndum okkar. Í dag vitum
við að landbúnaður skiptir máli, það
er mikilvægt fyrir íslenskt efnahags-
líf að hafa hér búvöruframleiðslu,
úrvinnsluiðnað og bændur.“
-Var erfitt að koma bændum
sjálfum í skilning um sitt eigið
mikilvægi?
„Ég lærði það að ímynd
bændanna var, og er, verst í
þeirra eigin augum. Þeir gera
mun minna úr mikilvægi sínu og
sínum atvinnuvegi en almenningur
gerir. Bændum, eins og öllum
þeim sem liggja undir í einhliða
samfélagsumræðu, er tamt að
hlusta á þær tíu neikvæðu fréttir sem
fluttar eru um þeirra stétt en horfa
framhjá þeim tuttugu jákvæðu. Það
er staðreynd að það eru fluttar miklu
fleiri jákvæðar fréttir um landbúnað
á Íslandi heldur en neikvæðar.“
„Höfum hrakið bullið“
Innan Bændasamtakanna hefur farið
gríðarlegur tími og orka í vinnu í
tengslum við aðildarumsóknina að
ESB. Sú vinna hófst í raun þegar
stóð til að innleiða reglugerðir ESB
með matvælafrumvarpinu svo-
nefnda. Haraldur segir að sú vinna
hafi skapað þann trausta grunn sem
bændur og Bændasamtökin standi
á þegar komi að andstöðu þeirra
við aðild.
„Það var unnin mikil greiningar-
vinna varðandi ESB árin 2002-2003
og við viðhéldum þeirri þekkingu.
Þegar að frumvarp um innleiðingu
matvælalöggjafar ESB er í smíðum
2007, hefur Eiríkur Blöndal fram-
kvæmdastjóri forystu um að við
beitum allt öðrum aðferðum en
við höfðum notað áður. Við hófum
sjálfstæðar rannsóknir á innihaldi
löggjafarinnar og greindum for-
sendur hennar. Við höfðum því
mjög sterkan málstað í gagnrýni
okkar á frumvarpið og höfðum
yfirburðaþekkingu á málinu. Þetta
held ég að Bændasamtökin verði að
leggja mikla áherslu á í framtíðinni.
Að gera sjálfstæðar rannsóknir á
málum. Við verðum að hafa burði
í fjármunum, mannskap og tíma til
að fara í sjálfstæðar rannsóknir á
innihalda mála. Öðru vísi verður
ekki hægt að koma með uppbyggi-
lega gagnrýni. Við náðum miklum
árangri í þessu máli og það varð í
raun grunnurinn að stöðu okkar í
ESB málinu.“
Haraldur segir að vegna þessarar
miklu þekkingar sem hafi verið aflað
hafi málstaður Bændasamtakanna
staðið af sér allar atlögur þeirra
sem aðhyllast aðild að ESB. Það
sé einfaldlega svo að bændur hafi
staðreyndirnar sín megin.
„Aldrei hefur verið hægt að
hrekja okkur út í horn með það
sem við höfum haldið fram í ESB
umræðunni því við höfum talað af
þekkingu. Þetta hefur pirrað margan
aðildarsinnann. Engin önnur samtök
á Íslandi hafa lagt í jafn djúpa vinnu
við að greina áhrif hugsanlegrar
aðildar á sína atvinnuvegi.
Ég vísa meðal annars til
bókarinnar sem Stefán Már
Stefánsson lagaprófessor skrifaði
að okkar beiðni þar sem Evrópu-
löggjöfin í landbúnaðar málum var
greind. Við höfum látið rannsaka
einstök efnisatriði finnska aðildar-
samningsins, greint vinnu Finna og
Norðmanna í þeirra aðildarviðræðum
og núna síðast hrakið bullið um
varanlegar undanþágu Finnlands í
landbúnaðar málum.
Við höfum gætt þess allan
tíman að miðla þekkingu okkar
markvisst til bænda. Við reistum
okkar varnarlínur og greinargerð
með þeim, settum þær í umræðu á
meðal bænda sjálfra.
Í tvö ár tókum við markvissa
umræðu á félagslegum vettvangi
bænda og bændur sjálfir komu
með innlegg og tillögur. Við erum
því með afstöðu í málinu sem er
undirbyggð af hundruðum bænda.
Það skiptir miklu máli að skapa slíka
samstöðu. Við urðum mjög vör við
að það var reynt að pota í einstakar
búgreinar og einstaka bændur og
því haldið fram að bændaforystan
væri á villigötum. Bændur voru hins
vegar svo vel upplýstir að þeir gátu
alltaf svarað af þekkingu.
Helsta gagnrýnin sem við fáum
frá bændum er að við séum alltof
linir í andstöðunni gegn ESB. Ég
er ekki viss um að allir sem við
höfum þurft að eiga samskipti við
deili þeirri skoðun.“
Vill leggja ESB-viðræður niður
-Það er komið á fjórða ár síðan
þessi vegferð hófst. Hefur þeim tíma
verið illa varið?
„Mjög, og ég hefði gjarnan vilj-
að vinna að framfaramálum fyrir
íslenskan landbúnað og bændur
allan þennan tíma. Ég er reyndar
mjög hissa á íslenskum bændum
hvað þeir hafa mikla þolinmæði
gagnvart þessu, á meðan við höfum
þurft að láta stór framfaraverkefni
sitja á hakanum.
-Það er ljóst að aðildarvið-
ræðum lýkur ekki fyrir kosningar.
Hver vilt þú að verði næstu skref?
„Ég hef sagt, óháð því hvort
ég er í þingframboði eða ekki,
að kosningarnar í vor verði
fullveldiskosningar. Það þarf
bara að ljúka málinu gagnvart
Evrópusambandinu með sómasam-
legum hætti og það er best gert með
afdráttarlausum kosningaúrslitum,
lýðræðið verður einfaldlega að
tala. Ég vil að við leggjum þessar
viðræður niður. Við höfum lært það
frá því að við sendum umsóknina inn
að reglum ESB verður ekki breytt.
Það er merkilegt að enginn af
þeim sem vilja að við göngum
þarna inn vill að við göngum inn í
óbreytt Evrópusamband, allir vilja
láta breyta reglunum fyrir Ísland
og það er ekki hægt. Við vitum
nóg í dag til að geta sagt hvernig
svokallaður samningur mun líta
út. Við vitum það öll sem höfum
verið að fást við þetta af hálfu
Bændasamtakanna að það er enginn
samningur, það er aðlögun að stefnu
Evrópusambandsins sem þarna fer
fram.“
Þurfum að stækka landbúnaðinn
Haraldur segir að nauðsynlegt sé
að stækka landbúnaðinn, eins og
hann orðar það. Það verði best
gert með því að horfa á bújörðina
og möguleika hennar í heild
sinni en ekki einstakar greinar
landbúnaðar. Nauðsynlegt sé að
víkka sjóndeildar hringinn.
„Tilfellið er að búvörusamningar
eru lifandi og eru í þróun.
Bráðabirgða samningarnir sem
gerðir hafa verið eru engin
óskastaða, það hefði þurft að fara í
miklu meiri þróun á starfsumhverfi
landbúnaðarins. Ég held að við
höfum stigið mjög merkilegt
skref þegar við gegnum frá nýjum
búnaðarlagasamningi nú síðast
og stigið skref þar sem við getum
hafið heildarstefnumótun fyrir
allar greinar landbúnaðarins. Það
er enginn vafi að búgreinar sem
hafa verið að skjóta rótum síðustu
ár þurfi að vaxa, við eigum að stefna
að því að stækka landbúnaðinn.
Við gerum það ekki ef við horfum
bara þröngt á landbúnaðinn eftir
núverandi búvörusamningum.
Til að stækka landbúnaðinn
verðum við að horfa á bújörðina í
heild sinni og möguleika hennar. Þá
er ég ekki bara að horfa á ríkisstyrki
heldur að skapa landbúnaði og
dreifbýli eðlilegar forsendur fyrir
því að byggja upp verðmætasköpun
og atvinnurekstur. Þar má til að
mynda nefna lánamál og ég get
nefnt að ein af ástæðum þess að
ekki er farið í frekari uppbyggingu
í loðdýrarækt er skortur á lánsfé.
Ég held að ein af dökku hliðunum
hrunsins sé að vald bankastofnanna
hefur verið fært til Reykjavíkur frá
útibússtjórum á landsbyggðinni sem
þekktu fólkið og getu þeirra. Þetta
hefur bitnað og mun bitna mjög hart
á þróun dreifbýlis.“
-Er eitthvað sem þú skilur eftir
óklárað, nú þegar þú stígur til
hliðar af formannsstóli?
„Eitt stærsta málið á mínum for-
mannsferli hefur verið endurskoðun
ráðgjafarþjónustunnar. Það er nú að
komast á fæturnar en það mun auð-
vitað ekki klárast fyrr en að nokkru
liðnu. Það sem ég skil eftir eru auð-
vitað verkefni sem hafa hvorki upp-
haf né enda, eins og að taka betur
utan um svokallaðan landbúnaðar-
klasa.
Bændasamtökin sem slík tel ég
að séu komin á ákveðin tímamót
sem samtök bænda. Ég segi að við
verðum tiltölulega hratt að gera
upp við okkar hvernig við viljum
skipuleggja þau sem samtök bænda.
Í mínum huga erum við komin aftur
á þann staða að við eigum að vera
bændur saman í félagi en draga úr
flokkun okkar eftir búgreinum. Ég
held að Bændasamtökin verði á
næstu árum að verða miklu stærri
samnefnari heldur en nú er, ekki
bara félagsskapur þröngs hóps
frumframleiðenda. Þau eiga að vera
tengslanet þeirra sem framleiða mat
og byggja líf sitt á atvinnusköpun
í sveitum. Í grunninn eru það mun
fleiri hagsmunir sem sameina
bændur í öllum búgreinum heldur
en þeir sem sundra þeim.
Auðvitað verður að halda fast
utan um alla sér hagsmuni mis-
munandi búgreina. Atvinnugreinin
landbúnaður þarf hins vegar að vera
mun betur samþjöppuð og gera sig
meira gildandi en hún er í dag.“
Sjálfstæðismaður frá 12 ára aldri
Eins og áður er nefnt er Haraldur
í framboði til Alþingis fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í Norðvestur-
kjördæmi og situr í öðru sæti lista
flokksins. Flest bendir til að hann
hljóti brautargengi í þeim kosningum
og verði kosinn á þing, þótt aldrei
sé hægt að fullyrða neitt í slíkum
efnum. Haraldur segist ætla að vinna
íslenskum landbúnaði áfram gagn
á þingi.
„Framtíðarsýnin er sú sama
og ég hef haft að leiðarljósi hjá
Bændasamtökunum. Að sjá mögu-
leikana til að stækka land búnaðinn
og grípa þau tækifæri sem breytt
heimsmynd færir honum, heimur þar
sem fólki fjölgar og eftirspurn eftir
mat eykst. Ég vil sameina fólk í því
að missa ekki af þeim tækifærum. Ég
hef í hjarta mínu verið sjálfstæðis-
maður frá því ég fór að hugsa um
stjórnmál 12 ára gamall því þar er
helst að finna frjóan jarðveg, sem er
laus við kreddur og alls konar isma.
Í öðru lagi eru hvergi betri færi til
að vinna slíkum sjónarmiðum fylgi.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur þá sér-
stöðu umfram aðra flokka að hann
er stór í þéttbýli og í dreifbýli. Þar
verða menn því að skilja ólíka hags-
muni og ræða þá til að ná árangri. Ef
við getum viðhaldið þeim skilningi,
varið sjálfstæði þjóðarinnar og varið
auðlindir okkar, matarlandið Ísland,
þá er það góður vísir til framtíðar.“
Styður Sindra í formanninn
Spurður hvaða kosti næsti formaður
Bændasamtakanna þurfi að hafa til
að bera nefnir Haraldur stefnufestu
og yfirsýn yfir alla þætti landbún-
aðar.
„Formaður Bændasamtakanna
þarf á hverjum tíma að hafa fram-
tíðarsýn fyrir landbúnaðinn. Hann
þarf að hafa burði til að geta horft
yfir sviðið allt. Hann þarf að hafa
hæfileika til að leiða ólík sjónarmið
saman og styrk til að takast á við
erfið mál. Nýr formaður kemur til
með að vinna með frábæru starfs-
fólki Bændasamtakanna og takast
á við skemmtilegt starf. Þess mun
ég sakna mest.“
-Hver ætti að verða næsti for-
maður að þínu mati?
„Ég vil ekki þykjast neitt í
þessum efnum. Það vita allir um
vinskap okkar Sindra og ég treysti
honum vel til að verða formaður og
ætla ekki að dylja það að ég mun
styðja hann.“ /fr
Þeim Haraldi og Lilju Guðrúnu fæddist dóttirin Guðbjörg fyrir fjórum árum og að sögn Haraldar var það talsvert púsluspil að láta hlutina ganga upp. Sveinn
Ingvarsson leysti Harald þá af sem formaður á meðan hann tók feðraorlof. Myndir / smh