Bændablaðið - 21.02.2013, Síða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 21. febrúar 2013
Undanfarin ár hefur kaupgeta
Kínverja aukist jafnt og þétt.
Samhliða hefur neysla aukist og
þegar horft er til landbúnaðar-
vara kemur aukningin meðal
annars fram í stóraukinni
mjólkurvöruneyslu. Þarlendir
kúa bændur ná engan veginn
að framleiða nóg til þess að
anna eftirspurninni og því er
inn flutningur mjólkurvara
undir staða neyslunnar. Inn-
flutningurinn virðist vaxa ár frá
ári og þrátt fyrir að á hverju ári
séu stofnsett mörg risa kúabú þá
dugar það ekki til þess að metta
fjöldann, enda marga að metta þar
sem um fimmtungur íbúa heimsins
býr í Kína.
Hafa fjórfaldað framleiðsluna
Upp úr síðustu aldamótum hófst
eins konar gullöld mjólkur-
framleiðslunnar í Kína þegar hún
jókst ár frá ári. Frá árinu 2000
hefur mjólkurframleiðslan í Kína
fjórfaldast, farið úr átta milljörðum
lítra í 36,5 milljarða lítra árið
2011. Eftirspurnin var svo mikil að
afurðastöðvarnar náðu engan veginn
að framleiða nóg. Sumar þeirra
brugðust þá við með því að bæta
melaníni út í mjólkina til þess að
halda próteininnihaldinu uppi en upp
um svindlið komst árið 2008 þegar
nærri 300 þúsund börn veiktust eftir
að hafa fengið ungbarnamjólk úr
slíkri mjólk og sex þeirra létust vegna
eitrunar. Eftir þetta melanínhneyksli
hefur trú heimafólks á þarlendum
mjólkurvörum verið afar lítil og
eftirspurn eftir innfluttri mjólkurvöru
mikil.
Þriðji stærsti markaðurinn
Í dag er mjólkurvörumarkaðurinn
í Kína sá þriðji stærsti í heiminum
og er áætlað að í ár sé þörf fyrir
um 48 milljarða lítra mjólkur, þ.e.
um 11 milljörðum lítrum meiri en
framleiðslan í landinu er. Þrátt fyrir
hina miklu eftirspurn er neysla
mjólkur á hvern íbúa ekki nema
um 20 lítrar á ári sem er um 25% af
meðalneyslunni í heiminum og því er
það mat margra sérfræðinga að unnt
sé að auka söluna þrefalt til fjórfalt.
Samkvæmt framleiðsluspá fyrir
kínverska mjólkurframleiðslu er
áætlað að á næstu 10-15 árum
muni framleiðslan aukast til jafns
við árlega mjólkurframleiðslu
Nýja-Sjálands og Ástralíu. Þó svo
að það sé vissulega mikil aukning
er talið að hún dugi engan veginn
til og upp á vanti
álíka árlegt magn og er framleitt
í dag í Frakklandi, Rússlandi og
Bandaríkjunum samanlagt enda
er búist við að árið 2025 verði
eftirspurnin komin í um 80-90
milljarða lítra mjólkur.
Innflutningurinn sexfaldast
Á einungis fimm árum hefur
innflutningur mjólkurvara sexfaldast
og farið úr 100 þúsund tonnum í rúm
600 þúsund tonn. Um helmingur
þessa magns kemur frá Fonterra
á Nýja-Sjálandi en segja má að
mjólkurvörur streymi allsstaðar frá
til Kína. Stór hluti dufts, þ.e. bæði
undanrennu- og mjólkur-dufts, kemur
frá Nýja-Sjálandi, Bandaríkjunum,
Ástralíu, Þýskalandi og Danmörku.
Mysuduft kemur hins vegar mest
frá Bandaríkjunum, Frakklandi,
Þýskalandi og Finnlandi. Þegar horft
er til innflutnings á smjöri, ostum
og ferskvörum
raðast sömu
löndin í
efstu sætin.
En einnig er
töluverð þörf fyrir sk. sérvörur í
Kína. Þannig er framleiðsla á lífrænt
vottaðri mjólk er lítil sem engin en
eftirspurnin eftir vottaðri mjólk
er mikil, enda vantraust neytenda
mikið. Svo mikil er eftirspurnin
að nú í vetur hefur lífrænt vottaðri
mjólk frá Evrópu verið siglt til
Kína. Alls hafa 35 milljónir lítra
verið seldir til þessa en mjólkin
var fyrst háhitameðhöndluð svo
geymsluþolið væri nægt og svo
flutt í gámum til Beijing. Þar er hún
svo seld á hátt í 700 kr. lítrinn og þó
svo að það verð virðist hátt selst allt
upp á svipstundu og anna evrópskir
kúabændur ekki eftirspurninni nú um
stundir. Háhitameðhöndluð mjólk,
sem svipar til G-mjólkur hér á landi,
hefur 6-9 mánaða geymsluþol.
Byggja stórbýli
Meðalfjöldi kúa pr. bú er afar lágur
í Kína og er
talið að ekki
séu nema að
jafnaði 2-3 kýr
á langflestum
af um 2
mi l l jónum
k ú a b ú a
landsins. Það
sem yfirvöld
hafa hins
vegar gert
er að styðja
við bakið
Utan úr heimi
Kínverski markaðurinn tekur lengi við
Lagt hefur verið fram frumvarp
til laga um að þrengja óðalsrétt
við eigendaskipti á bújörðum
í Noregi, að því er fram kom í
blaðinu Nationen 13. febrúar sl.
Landbúnaðarráðherrann, Trygve
Slagsvold Vedum, lagði fram
frumvarp þess efnis á Stórþinginu
í janúar sl. Börn, barnabörn og
systkini jarðareigenda halda
óbreyttum óðalsrétti sínum en
fjarskyldari ættingjar missa hann.
Erlend Stabell Daling, lög-
fræðingur hjá Norsku bænda-
samtökunum, upplýsir að tveir
af hverjum þremur núverandi
óðalsrétthöfum munu missa þennan
rétt sinn ef frumvarpið nær fram að
ganga, en það eru nokkur hundruð
þúsund manns.
Lög um óðalsrétt í Noregi eiga
rætur allt aftur til sögualdar, en
ákvæði um þau er nú að finna í 107.
grein stjórnarskrárinnar. Þar segir
að óheimilt sé að afnema óðals- og
ábúðarrétt á jörðum. Prófessor Eivind
Smith við Óslóarháskóla hefur varpað
fram þeirri spurningu hvort þessi
þrenging á óðalsréttinum standist
stjórnarskrána.
Ríkisstjórnin telur að breytingar
á lögunum auðveldi bændum að
stækka jarðir sínar og stuðli að
auknum viðskiptum með þær.
Norsku bændasamtökin hafa sent
aðildarfélögum sínum þessar tillögur
og óskað eftir áliti þeirra á þeim.
Brýtur fyrirhuguð breyting í bága
norsku stjórnarskrána? Dómsmála-
ráðuneytið hefur fjallað um það og
telur svo ekki vera.
Harald A. Kvålen, bóndi og
landeigandi á Þelamörk, kveðst
munu berjast eindregið gegn
þessum breytingum, sem hann
kallar útþynningu á óðalsréttinum en
sjálfur tók hann við jörð sinni sem
óðalsrétthafi eftir frænda sinn á 9.
áratugi síðustu aldar. Hann telur að
óðalsrétturinn sé vegamikil ástæða
þess að í Noregi eru sjálfseignarbændur
ráðandi í landbúnaði. Þessi réttur er
einnig mikilvæg ástæða þess að í
Noregi urðu aldrei til greifadæmi og
aðalsmenn eins og víða gerðist fyrr á
öldum í Evrópu.
Fyrirhugaðar breytingar eru svo
víðtækar að það má í raun kalla
þær afnám óðalsrétarins, segir
Harald A. Kvålen. Þær eru verulega
hættulegar fyrir samfélagið vegna
þess að þá opnast möguleikar
fjármagnseigenda til að leggja undir
sig jarðirnar. Hann tók við jörð
sinni á níunda áratug síðustu aldar
sem óðalsrétthafi eftir frænda sinn.
Óðalslögin yrðu í raun ekki svipur
hjá sjón ef fyrirhuguð lagabreyting
næði fram að ganga, segir hann.
Einnig bendir hann á að jarðnæði sé
grunnföst eign en ekki aðeins tölur á
blaði, og að á opnum markaði sé staða
sjálfseignarbænda veik gagnvart
sterkum fjármagnseigendum, bæði
einstaklingum og öðrum sem er efst
í huga að festa fé sitt í eignum sem
vænta megi að hækki í verðgildi í
framtíðinni.
– En gætu breytingar á lögunum
ekki auðveldað bændum að kaupa
viðbótarland?
„Það má vel vera en þegar til
lengdar lætur er hætta á því að
efnamenn fari að safna jörðum og að
búseta í dreifbýli bíði tjón af,“ segir
Harald A. Kvålen.
Norðmenn vilja þrengja
óðalsrétt við sölu bújarða
Meðalfjöldi kúa á hverju búi er afar lágur í Kína og er talið að ekki séu nema
að jafnaði 2-3 kýr á lang estum af um tveimur milljónum kúabúa landsins.
Stjórnvöld í einu af tíu stærstu
útflutningslöndum hveitis í heim-
inum, Úkraínu, bönnuðu sl. haust
útflutning á hveiti vegna lélegrar
uppskeru í fyrra. Við áttum engan
annan kost, sagði landbúnaðar-
ráðherra Úkraínu, við frétta-
stofu Reuters sem Bondebladet
gerði að umtalsefni 1. nóvem-
ber. Þriðjungur af áætlaðri
kornuppskeru í Úkraínu 2012
tapaðist vegna mikillar úrkomu.
Spurningin er hvernig ástandið
verði á komandi sumri.
Dacian Ciolos, landbúnaðarstjóri
ESB, sagði þessa ákvörðun Úkraínu
valda sért miklum vonbrigðum.
Hún muni leiða til mikillar spennu
á hinum alþjóðlega búvörumark-
aði og þar yrðu hinir fátæku ver-
stúti. Að sögn Agroinvest hækkaði
kornverðið um 1,8% sama dag og
tilkynnt var um útflutningsbannið
í Úkraínu.
Egyptar, sem kaupa inn mest
allra þjóða í heiminum af hveiti,
lýstu því yfir af þessu tilefni að
Úkraína missti trúverðugleika sinn
á hinum alþjóðlega kornmarkaði
með þessari ákvörðun. Stjórnvöld
í Úkraínu upplýstu síðar að staðið
yrði við þegar frágengna samninga
um kornviðskipti.
Árið 2010 voru settar hömlur á
útflutning korns frá Rússlandi og
Úkraínu og leiddu þær til verulegra
hækkana á verði þess. Talið er að sú
ákvörðun hafi átt mikinn þátt í hinu
svokallaða „Arabíska vori“ sem dró
verulega úr kornviðskiptum í við-
komandi löndum.
Rússland gekk í WTO,
Alþjóðlegu viðskiptastofnunina,
hinn 23. ágúst síðastliðinn og það
er talið hafa átt þátt í því að hömlur
á kornviðskiptum njóta ekki sama
stuðnings stjórnvalda þar og áður.
Brauðverð pólitískt viðkvæmt

Viku áður en stjórnvöld Úkraínu
staðfestu fyrrnefnt útflutningsbann
hafði ríkisstjórnin þar upplýst að
eftirspurn eftir korninu væri svo
mikil að sölu þess yrði lokið upp úr
miðjum nóvember. Jafnframt beindi
hún þeim tilmælum til kornsala að
fara sér hægt í frekari viðskiptum.
Fregnir um það komust á kreik og
Financial Times birti fregn um málið
þegar hinn 19. október. Yfirstjórn
landbúnaðarmála í Úkraínu full-
yrti á þeim tíma að engin ákvörðun
hefði verið tekin um að stöðva þessi
viðskipti. Ef útflutningurinn ykist
hins vegar skipulagslaust og ógnaði
framboði innanlands yrði að grípa
í taumana.
Ákvörðunin var tilkynnt skömmu
fyrir kosningarnar í landinu en í þeim
hugðist stjórnarandstaðan að sögn
Financial Times, brjóta niður einræði
forsetans, Viktors Janúkovitsj. Hveiti
og brauð eru mikilvægasta fæða
milljóna fátækra íbúa Úkraínu og
brauðverð er því viðkvæmt pólitískt
mál þar í landi.
Léleg kornuppskera í Úkraínu í fyrra:
Útflutningsbann á hveiti
olli uppnámi á sl. hausti